بررسی ژنتیکی عملکرد دانه واجزای آن در گندم نان با استفاده از تجزیه میانگین نسل ها تحت تنش کمبود آب

به منظور مطالعه وراثت عملکرد دانه و اجزای آن در گندم نان، دو رقم کارچیا (متحمل به تنش خشکی و شوری) و گاسپارد (حساس به تنش خشکی و شوری) با هم تلاقی داده شدند. این والدها به همراه نسل های 1F، 2F، 3F، 1BC و 2BC در سال زراعی 1387-1388 با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار ارزیابی شدند. به هنگام برداشت، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در بوته و عملکرد دانه در بوته یادداشت شد. تجزیه واریانس داده ها اختلاف معنی داری را بین نسل ها برای کلیه صفات نشان داد. هتروزیس نسبت به متوسط والد ها برای تعداد دانه در سنبله و هتروزیس والد برتر برای بقیه صفات بیانگر نقش عمل غالبیت ژن در کنترل صفات زراعی مورد مطالعه بود. افزون براین، درجه غالبیت برای کلیه صفات در محدوده فوق غالبیت قرار داشت. بر مبنای تجزیه میانگین نسل ها و آزمون مقیاس مشترک، مدل افزایشی غالبیت برای توجیه وراثت صفات زرعی تحت مطالعه ناکافی بود. بنابراین، مدل های مختلف 4 تا 6 پارامتری روی میانگین نسل ها برازش داده شدند. با در نظر گرفتن کلیه صفات، حداقل یک اثر اپیستازی در مدل های برازش شده معنی دار بود. این نتایج حاکی از اهمیت اثر غیرافزایشی ژن ها در کنترل عملکرد دانه و اجزای آن تحت شرایط خشکی انتهای فصل بود. بنابراین برنامه های اصلاحی برای بهره برداری از این اثرات ژنی در صورت رفع مشکل دورگ-گیری در تولید واریته های هیبرید در اینگیاه زراعی مهم پیشنهاد می گردد. وراثت پذیری عمومی صفات از31/ 0 تا 42/ 0 و وراثت پذیری های خصوصی از 1/ 0 تا 42/ 0 متغیر بود. وراثت پذیری خصوصیوزن هزار دانه وتعداد دانه در سنبله بیشتر ازعملکرد دانه در بوته به دست آمد. این موضوع نشان می دهد که گزینش برای عملکرد دانهدر نسل های در حال تفرق نمی تواند به اندازه اجزای عملکرد دانه، مانند وزن هزار دانه وتعداد دانه در سنبله، موثر باشد.