نظریه ولایت فقیه و ثبات آن در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) «مطالعه موردی کتابهای حکومت اسلامی(ولایت فقیه) و کشف اسرار»

نظریه ولایت فقیه یکی از مهم ترین ارکان اندیشه سیاسی امام خمینی1 در ارتباط با رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت امام معصوم(ع) است. به علاوه امام خمینی، تنها فقیهی است که توانست بر مبنای این نظریه، حکومت اسلامی تشکیل دهد و به عنوان اولین تجربه حاکمیت فقیه بر جامعه، بدان نمود عینی بخشد. برخی معتقدند در طول تاریخ، اندیشه امام، در این موضوع متغیر و با یک سیر تدریجی مطرح شده است. پرسش اساسی که این مقاله مترصد پاسخگویی به آن است اینکه آیا نظریه ولایت فقیه، همواره در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) ثابت بوده است و امام در طراحی آن دارای دیدگاه یکدستی بوده اند یا اینکه این نظریه در تقریرات و بیاناتشان با یک چرخش گفتمانی مواجه بوده است؟ برای پاسخ به این سوال، با بهره گیری از روش اسنادی توصیفی، دو کتاب «حکومت اسلامی» و «کشف اسرار» مورد بررسی قرار گرفتند و سعی گردید تا ثبات یا تحول ولایت فقیه در دو کتاب مذکور مورد بررسی قرار گیرند. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که نظریه ولایت فقیه در این دو کتاب، هیچ تناقض و اختلافی با یکدیگر ندارند. البته شیوه بیان امام خمینی(ره) در کتاب کشف اسرار، در مورد نظریه حاکمیت فقیه، احتمالا به دلیل شرایط سیاسی و مذهبی دهه20 تا حدودی مستتر می باشد. به همین دلیل، گمان می رود طرفدار نظریه نظارت فقیه هستند؛ در حالی که توضیح و تبیین نظریه، تدریجی و بر اساس مقتضیات زمانه بوده است. به علاوه این نظریه به طور کامل و بدون هیچگونه ابهامی در کتاب «ولایت فقیه» در سال 1348 نمایان شده است.