بررسی دانش بومی خبرگان عشایر نیمه کوچنده البرز شمالی (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی دامنه جنوبی کوه دماوند)

دانش سنتی و بومی بهره برداران مراتع میراث ملی گرانقدری محسوب می شود که برای برنامه های مدیریتی و توسعه اجتماعی، فرصت هایی را فراهم می کند و به شناسایی، اولویت بندی و سامان دهی منابع محلی کمک می نماید. معرفی این دانش سنتی در بین اقشار جامعه باعث رویکرد مثبت نسبت به شغل شبانی شده و می تواند استحکام ساختار اجتماعی را در کشور تقویت کند. بر این اساس در این پژوهش مشارکتی سعی شد ضمن معرفی سازوکارهای بومی مدیریت سامان های عرفی توسط عشایر نیمه کوچنده مراتع ییلاقی دامنه جنوبی کوه دماوند به نقش شناخت و بهره گیری از آن در طرح های اصلاحی و احیایی مراتع و بهبود وضعیت و شرایط اقتصادی و اجتماعی بهره برداران بپردازد. روش انجام این پژوهش کیفی است، در این روش ضمن انجام مصاحبه های عمیق و جمع آوری اطلاعات، سئوالات محوری در خصوص استفاده از مراتع تعیین شد. نتایج جمع بندی اظهارات مصاحبه شوندگان نشان می دهد بهره برداران مراتع به راحتی می توانند کروکی (حدود) سامان عرفی، تقسیم مکانی پراکنش دام، تنظیم اندازه گله یا لنگه ها، محل های تامین آب شرب گله، مسیر حرکت گله، بهترین نقاط چراگاه و استراحت گله را به خوبی تعیین و تفکیک نمایند. آنها همچنین می توانند با اجرای سیستم های چرایی سنتی مانند چرا در شب و مه، رعایت زمان ورود دام، مدت توقف دام و قرق قسمت های مختلف مرتع، از تمام قسمت های یک محدوده عرفی به صورت یکنواخت استفاده نمایند. به نظر می رسد دانش بومی و تجربه شغلی شبانان می تواند در فعالیت های مشارکتی برای دستیابی به مدیریت پایدار نقش اساسی ایفا نماید و زمینه موفقیت طرح های مرتعداری را با افزایش سطح مشارکت آنها فراهم کند.