حرکت پنداری در زبان فارسی: رویکرد شناختی

حرکت یکی از بنیادی ترین تجربه های بشر است و انسان با شبیه سازی حرکت در ذهن، آن را به حوزه های دیگری، که به واقع هیچ گونه حرکتی در آنها وجود ندارد، تسری می دهد. این شبیه سازی و تعمیم در زبان نیز منعکس می شود و کاربران زبان، عناصر و اجزای حرکت حقیقی را برای توصیف حرکت مجازی نیز به کار می برند. این مقاله بر نوع خاصی از حرکت مجازی، با عنوان حرکت پنداری، متمرکز است. حرکت پنداری به موقعیت هایی اطلاق می شود که در آنها وضعیت یک موجودیت ایستا، و به لحاظ مکانی ثابت، با فعل حرکتی توصیف می شود. هدف این مقاله، بررسی و تحلیل حرکت پنداری بر پایه داده های زبان فارسی است. برای این منظور پیکره ای متشکل از 1750 جمله را بر اساس معیارهایی که برای اجزای حرکت پنداری، از سوی پژوهشگران شناختی، تعریف شده است، گردآوری و از بین آنها 42 جمله را، که ساخت حرکت پنداری دارند، بررسی و تحلیل کردیم. نتایج بررسی ها نشان می دهد که در زبان فارسی رخداد اجزای مختلف ساخت حرکت پنداری، مانند پیکرنما و فعل حرکتی، تابع محدودیت های معنایی و سبکی است. به این ترتیب که در فارسی اغلب از پیکرنماهایی که طول افقی دارند استفاده می شود. فعل های حرکتی به کاررفته در این ساخت ها نیز از نوع فعل هایی هستند که مسیر حرکت را واژگانی می کنند.