اثر موقعیت زمین نما بر عملکرد گندم و مدیریت نیتروژن خاک در شرایط دیم در منطقه کوهرنگ

با توجه به کاشت گندم دیم در چندین میلیون هکتار از اراضی تپه ماهوری زاگرس مرکزی و از طرفی، وجود بارش زیاد در این منطقه، که تامین کننده منابع آب برای مناطق مرکزی و جنوب غربی ایران است، بررسی مدیریت مصرف نیتروژن در مزرعه های گندم از نظر آلودگی های خاک و آب و مدیریت خاک و محیط زیست اهمیت دارد. این پژوهش بر روی 21 تپه در مزرعه های گندم دیم که دارای موقعیت های مختلف شیب شامل قله، شانه، شیب پشتی، پای و پنجه شیب بود، انجام شد. در 100 نقطه منطبق با اجزای شیب، ویژگی های خاک، عملکرد محصول، اجزاء عملکرد، جذب نیتروژن توسط گیاه و باقیمانده نیتروژن خاک اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که ویژگی های خاک و عملکرد محصول در موقعیت های مختلف شیب متفاوت است. بیشترین و کمترین عملکرد محصول به ترتیب در موقعیت های پنجه و شانه شیب به دست آمد. حداکثر و حداقل جذب نیتروژن و نیتروژن باقیمانده خاک نیز در همین موقعیت های شیب بود. حرکت نیتروژن خاک به سمت پایین یعنی به سمت پنجه شیب است و در این موقعیت باقیمانده نیتروژن بیش از نیاز گندم است. بنابراین، نیتروژن باقیمانده خاک در این موقعیت شاید در معرض هدرروی توسط فرسایش سطحی خاک و حرکت به سمت آبرا هه ها و نفوذ عمقی به آب های زیرزمینی خواهد بود. به این ترتیب در سال آیش، مازاد نیتروژن خاک شاید سبب آلودگی خاک و آب خواهد شد. براساس نتایج حاصل از این پژوهش و برای جلوگری از تلفات نیتروژن، توصیه می شود در این منطقه و مناطق مشابه تپه ماهوری، مدیریت مصرف نیتروژن در جهت استفاده اکمتز از نیتروژن در تمام موقعیت های شیب به ویپه در موقعیت پنجه شیب، تقسیط کودهای نیتروژن در زمان های مناسب و استفاده از کودهای آلی به جای کودهای نیتروژن در زمان کاشت هدایت شود. به این ترتیب با مدیریت مصرف نیتروژن در اراضی تپه ماهوری، می توان در جهت مدیریت صحیح خاک و محیط زیست اقدام نمود.