تاثیر کم آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارآیی مصرف آب عدس در خرم آباد

علیرغم اینکه بیش از 90 درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود آب مهمترین عامل محدود کننده ی توسعه کشاورزی در ایران می باشد. در طول چند سال اخیر افزایش بهره وری مصرف آب کشاورزی از طریق اعمال روش های کم آبیاری یکی از موضوعات مورد مطالعه محققین و برنامه ریزان کشاورزی بوده است. اگرچه استان لرستان یکی از استان-های تولید کننده عمده عدس می باشد تاکنون اثرات کم آبیاری بر روی عملکرد این محصول در این استان و حتی استان های همجوار مطالعه نشده است. لذا این مطالعه به منظور بررسی تاثیر کم آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد عدس (رقم گچساران)، در خرم آباد واقع در استان لرستان انجام شد.
یک آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار آبیاری (شامل 100، 75، 50 و 25 درصد تبخیر- تعرق واقعی گیاه عدس حاصل از میکرو لایسیمتر) در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه لرستان اجرا گردید. میانگین تبخیر و تعرق اندازه گیری شده در چهار میکرو لایسیمتر واقع در مزرعه آزمایشی به عنوان نیاز آبی تیمار 100 درصد (تیمار شاهد) در نظر گرفته شد. نیاز آبی سایر تیمارها متناظر با توجه به درصد آبیاری مربوطه (75، 50 و 25 درصد) محاسبه شد. حجم آب آبیاری برای هر کدام از تیمارها با توجه به نیاز آبی، سطح کرت و راندمان ابیاری (75 درصد) محاسبه گردید. در زمان برداشت تعداد 10 بوته بطور تصادفی از دو ردیف میانی هر کرت برداشت شد و صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد شاخه های اصلی، تعداد شاخه در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، کارآیی مصرف آب (بر اساس عملکرد دانه) و بهره وری آب (با توجه به متوسط قیمت عدس در لرستان) اندازه گیری و محاسبه شد. در نهایت تجزیه و تحلیل آماری نتایج شامل تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها به روش آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد و با استفاده از نرم افزار MSTATC انجام شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که تیمار 25 درصد نیاز آبی و 75 درصد نیاز آبی به ترتیب با 1022 و 1381 کیلوگرم در هکتار، کمترین و بیشترین عملکرد دانه را داشتند. کارآیی مصرف آب و بهره وری آب در تیمار 25 درصد نیاز آبی و 50 درصد نیاز آبی دارای بیشترین مقدار و در تیمار 100 درصد نیاز آبی دارای کمترین مقدار بود. آنالیز آماری نتایج بیانگر این بود که مقدار آبیاری، اثر معنی داری (در سطح 1٪) بر صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، کارآیی مصرف آب و بهره وری آب داشت.
با توجه به بالا بودن کارآیی مصرف آب و بهره وری آب در تیمار 50 درصد نیاز آبی و تفاوت اندک عملکرد آن با تیمار 100 درصد نیاز آبی میتوان در شرایط محدودیت آب پیشنهاد نمود که 50 درصد نیاز آبی عدس تامین گردد.