مطالعه اثر تلقیح میکوریزی و پرایمینگ بذر بر خصوصیات ریشه و بخش هوایی عدس

با توجه به گزارش فائو متوسط عملکرد عدس در ایران از متوسط عملکرد آن در جهان خیلی کمتر است که این امر ناشی از کیفیت پایین گیاهچه های تولیدی، ظرفیت پایین جوانه زنی و سبزشدن، تنش های زنده و غیر زنده و استقرار نامطلوب گیاهچه، می باشد که به ناچار باید به دنبال راهی برای ارتقاء این مولفه ها بود. راه حل مناسب جهت افزایش کیفیت، درصد و سرعت جوانه زنی بذر و نهایتا رشد و عملکرد گیاهان زراعی در سال های مختلف، پرایمینگ می باشد. به طوری که این روش می تواند باعث رشد سریعتر گیاهچه، افزایش درصد و سرعت جوانه زنی، تحمل گیاه به خشکی از طریق توسعه ریشه ها تحت شرایط متغیر محیطی، گلدهی زودتر و افزایش کمی و کیفی عملکرد و افزایش جذب مواد غذایی شود. بنابراین آزمایش حاضر با هدف بررسی اثر تلقیح میکوریزایی و پرایمینگ بذر با برخی تنظیم کننده های رشد گیاهی بر بعضی خصوصیات ریشه و بخش هوایی عدس انجام شد.
به منظور ارزیابی عکس العمل عدس به پرایمینگ بذر (بدون پرایمینگ بذر، هیدروپرایمینگ، 100 قسمت در میلیون اسید جیبرلیک، 100 قسمت در میلیون اسید سالیسیلیک، 100 قسمت در میلیون اسید جیبرلیک × 100 قسمت در میلیون اسید سالیسیلیک) و تلقیح میکوریزایی خاک (عدم تلقیح به عنوان شاهد، تلقیح با گونه های Glomus intraradices و G. mosseae)، آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه و گلخانه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال 93-1392 به اجرا درآمد. صفت های مورد اندازه گیری شامل؛ سرعت و درصد سبزشدن، قدرت بذر، طول ریشه، سطح ریشه، حجم ریشه، تعداد ریشه فرعی، تعداد گره تثبیت کننده نیتروژن، درصد گره های فعال، وزن تر و خشک گره های تثبیت کننده نیتروژن، طول ساقه، تعداد شاخه فرعی اولیه، سطح برگ، وزن خشک ساقه و وزن خشک برگ بودند.
نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف تلقیح میکوریزی، پرایمینگ و اثر متقابل آن ها تاثیر معنی داری بر برخی صفات مورد مطالعه داشتند. تیمارهای مختلف پرایمینگ در شرایط کاربرد قارچ های میکوریزی اثر معنی دار بیشتری بر اکثر صفات مورد مورد اندازه گیری نسبت به عدم کاربرد این قارچ ها داشتند. تلقیح میکوریزی با قارچ G. mosseae + اسید سالیسیلیک حجم ریشه (10/12میلی متر مکعب)، وزن تر (178/0 میلی گرم) و وزن خشک گره های تثبیت کننده نیتروژن (58/9 میلی گرم) را به طور معنی داری افزایش داد ند. از سوی دیگر تیمارهای ترکیبی G. intraradices + اسید سالیسیلیک موجب افزایش معنی دار سطح برگ (42/96 سانتی متر مربع)، وزن خشک برگ (97/29 میلی گرم در گیاهچه) و طول ریشه (27/25 سانتی متر) شدند. در این مطالعه بیشترین تعداد گره تثبیت کننده نیتروژن، طول ساقه، قدرت بذر و تعداد ریشه فرعی از تیمار ترکیبی قارچ G. intraradices + اسید جیبرلیک به دست آمد که با سایر تیمارها و تیمار شاهد اختلاف معنی داری داشت. تیمار ترکیبی هیدروپرایمینگ + G. mosseae حجم ریشه و عملکرد دانه را نسبت به تیمار شاهد و تیمارهای تکی افزایش داد.
یافته های آزمایش حاضر نشان دااد که اثرات ترکیبی تیمارهای پرایمینگ و تیمارهای تلقیح میکوریزی اثرات مثبت معنی داری بیشتری نسبت به تیمار شاهد و تیمارهای تنهای آن ها داشتند.