نقش تغییر علت در تاویل قصص قرآنی در متون عرفانی

روش عارفان در بیان اندیشه های عرفانی و مفاهیم سیروسلوک بیشتر مبتنی بر نقل حکایت هایی از گذشتگان است که گهگاه متناسب با موضوع، تغییراتی در اصل آنها ایجاد می کنند تا معنی مورد نظر خود را با آن بیان کنند. بنابراین در روش شناسی تاویل عارفان از داستان ها، توجه به نوع تغییری که آنها در روایت اصلی حادثه ها ایجاد می کنند، اهمیت بسزایی دارد. مهم ترین تغییری که آنها در داستان ها ایجاد می کنند، «جابه جایی و تغییر علت اولیه» ای است که باعث ایجاد حادثه و شکل گیری داستان شده است. این تغییر علت، خود باعث تغییرات اساسی در دیگر اجزا و عناصر داستان و دگرگونی ساختار کلی آن می شود و بافت و زمینه ای که در داستان به وجود می آورد کاملا با بافت و زمینه قبلی آن متفاوت می گردد. در این نوشتار، نخست به اهمیت «علت» و نقش آن در نوع و چگونگی عناصر داستان اشاره می کنیم، سپس به ذکر چند نمونه از برداشت های عرفانی عارفان از داستان ها که با تغییر علت اصلی آنها، تغییرات دیگری نیز در درون روایت به وجود آمده است، می پردازیم.