بررسی وجوه روایتی در داراب نامه بیغمی

یکی از داستان های شفاهی بازمانده از ادبیات کهن فارسی که صورت نوشتاری یافته است، داراب نامه مولانا محمد بیغمی است. این اثر، روایت بلندی است از کشورگشایی های فیروزشاه، پسر داراب و داستانی حماسی- عشقی از قرن نهم هجری که از نمونه های ادبیات فولکلوریک به شمار می رود.
از آنجا که قصه های عامیانه موقعیت های کهن، ساده و همگانی را توصیف می کنند، مورد توجه خاص روایت-شناسان و ساختارگرایان قرار گرفته اند و بررسی جنبه های مختلف ساختار داستانی آنها می تواند در شناخت ویژگی-های ساختاری روایت هایی از این دست سودمند باشد. از میان ساختارگرایان، روش تودوروف در بررسی روایت های اسطوره ای، در روشن کردن ساز و کار روایت و به طور خاص قصه ها، موفقیت چشمگیری یافته است. وی این نوع قصه ها را از جنبه های مختلف، از جمله وجوه روایتی مورد توجه قرار داده است. منظور تودوروف از وجوه روایتی قصه ها، جنبه های مختلف حاکم بر روابط میان شخصیت های قصه است.
در این نوشته، ضمن برشمردن ویژگی های روایت اسطوره ای، داراب نامه به عنوان روایتی اسطوره ای از جنبه وجوه روایتی بررسی می شود و می کوشد تا با تکیه بر نظریه تودوروف به درک ارتباط متقابل شخصیت ها در داراب نامه دست یابد. پژوهش حاضر نشان می دهد که وجه غالب داستان داراب نامه، وجه اخباری است و پس از آن وجوه الزامی و تمنایی قرار می گیرد. وجه پیش بین و وجه شرطی نیز، هر یک به سه طریق در داراب نامه نمود می یابد که به خوبی بیانگر روابط و ارتباط حاکم بین شخصیت ها در این داستان است.