بررسی وضعیت حفاظت در برابر پرتوهای یونیزان در مراکز پرتو تشخیصی ایران: مرور سیستماتیک مقالات منتشر شده

بیش ترین مقدار پرتوگیری افراد جامعه از منابع پرتوزای ساخته بشر، ناشی از آزمون های تشخیصی با پرتو ایکس است. گسترش روز افزون کاربرد پرتوهای یونیزان در پزشکی به دلیل تاثیرات سوء زیستی، نگرانی هایی را در سطح جهان سبب شده است. مراعات اصول حفاظت در برابر پرتوهای یونیزان می تواند در کاهش این نگرانی ها و اثرات سوء زیستی موثر باشد. لذا هدف مطالعه حاضر بررسی وضعیت حفاظت در برابر پرتوهای یونیزان در مراکز پرتو تشخیصی ایران از طریق مرور سیستماتیک مقالات منتشر شده است.
پایگاه های اطلاعاتی «SID، Magiran، IranMedex، Irandoc، Google-Scholar، Medlin، Embase and PubMed» بدون محدودیت زمانی جستجو شدند. تعداد 122 مقاله در جستجوی اولیه بازیابی شد که بعد از حذف مقالات تکراری و غیرمرتبط، تعداد 39 مقاله در محدوده زمانی سال های 1376 تا 1394 جهت بررسی نهایی انتخاب شدند.
از 39 مقاله بررسی شده، تعداد 24 مقاله در مراکز رادیولوژی، 8 مقاله رادیوگرافی دندان، 2 مقاله پزشکی هسته ای، 1 مقاله ماموگرافی، 1 مقاله رادیولوژی- رادیوگرافی دندان، 1 مقاله توموگرافی کامپیوتری و دو مطالعه در کل مراکز پرتوتشخیصی انجام شده بودند. در مجموع تعداد 874 مرکز پرتو تشخیصی و 1677 پرتوکار مورد بررسی قرار گرفته بودند. بررسی این مقالات نشان داد: در زمینه استفاده از پوشش های حفاظتی برای بیماران، کولیماسیون میدان اشعه، استفاده از فیلم بج در رادیوگرافی دندان و کنترل کیفیت دستگاه های رادیولوژی، وضعیت مطلوب نمی باشد. با این حال به نظر می رسد در خصوص سطح دوز محیطی مراکز و استفاده از فیلم بج در مراکز رادیولوژی وضعیت مطلوبی حاکم است.
استنتاج: علیرغم گسترش استفاده از پرتو ایکس در امر تشخیص، وضعیت حفاظتی مراکز پرتوتشخیصی کشور در 18 سال گذشته تغییر قابل توجهی نداشته است. لذا به نظر می رسد باید یک برنامه استراتژیک ملی بر پایه ارزیابی نیازها و اولویت ها به وسیله وزارت بهداشت و امور حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژی اتمی اتخاذ و به طور جدی و با نظارت مستمر در مراکز پرتو تشخیصی کشور اجرا شود.