بررسی تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ های زالزالک براساس خصوصیات مورفولوژیکی برگ و میوه

زالزالک یکی از میوه های جنگلی مناطق معتدله در سراسر جهان می باشد و از مهمترین گیاهان دارویی دوران باستان شناخته شده است که به عنوان یک داروی گیاهی برای درمان نارسایی قلبی و بیماری های قلبی عروقی در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این تحقیق، ارزیابی تنوع ژنتیکی و گروه بندی برخی از ژنوتیپ های زالزالک غرب و شمال کشور براساس صفات کمی و کیفی برگ و میوه به منظور تعیین فاصله ژنتیکی بین آنها بود. همچنین شناسایی ژنوتیپ های مطلوب براساس ارزیابی صفات مختلف از نظر گیاهشناسی و باغبانی می تواند در حفظ ژرم پلاسم و اصلاح این محصول موثر باشد.
در این پژوهش بررسی تنوع ژنتیکی بین 30 ژنوتیپ زالزالک متعلق به چهار گونه مختلف، با مطالعه 17 صفت مورفولوژیکی مربوط به برگ و میوه صورت گرفت. نمونه های مورد بررسی از چند منطقه در غرب و شمال کشور ایران جمع آوری شدند. نمونه های برگ و میوه در زمان رسیدگی میوه از بخش های مختلف درخت به طور تصادفی جمع آوری گردیدند. برای ارزیابی صفات مرتبط با برگ از هر ژنوتیپ، 30 برگ به طور تصادفی در سه تکرار انتخاب و صفات مربوط برای آنها ثبت شد. برای ارزیابی صفات مرتبط با میوه از هر ژنوتیپ 10 میوه به طور تصادفی در سه تکرار انتخاب و صفات مربوط برای آنها ثبت گردید.
نتایج ارزیابی صفات مورفولوژیکی نشان داد در برخی از صفات مانند وزن میوه، طول و سطح برگ، عمق شیار برگ، طول بذر و طول دمبرگ تنوع بالایی بین نمونه ها وجود دارد. نتایج به دست آمده از تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها را به دو گروه اصلی شامل گونه های pontica و microphylla و دو گونه دیگر یعنی گونه های monogyna و pentagyna تفکیک کرد. تجزیه همبستگی ساده بین صفات نشان داد همبستگی مثبتی بین برخی از صفات وجود دارد. نتایج مربوط به تجزیه عامل ها صفات را در پنج عامل اصلی قرار داد و در مجموع نزدیک به 85% از واریانس کل را توجیه کردند. فاکتور اول و دوم که بیشتر مربوط به صفات میوه، بذر و برگ بود، نزدیک به 55% از واریانس کل را توجیه نمودند. در تجزیه به عامل ها سطح برگ، طول دمبرگ و تعداد برگ در هر گره به همراه صفات مربوط به بذر و میوه مانند وزن بذر، طول بذر، درصد رطوبت و ماده خشک میوه جزء صفات مهم و تاثیر گذاری بودند که در عامل اول قرار گرفتند و برای ارزیابی ژنوتیپ های زالزالک مناسب هستند.
نتایج کلی این تحقیق نشان داد تنوع زیادی در بین ژنوتیپ های زالزالک به لحاظ صفات کمی و کیفی میوه وجود دارد. همچنین وزن میوه به طور معنی داری در بین نمونه های زالزالک متنوع بود و برخی از ژنوتیپ های متعلق به گونه pontica دارای وزن میوه بالا بودند که می توان آنها را به صورت تجاری کشت و یا در برنامه اصلاح این محصول برای دستیابی به نتاج مطلوب تر استفاده نمود.