جغرافیای تاریخی زلزله در ایران: اسناد مهلرزه ای (از ابتدا تا عصر صفوی)

قحطی، سیل، زلزله، جنگ های ویرانگر، بیماری های همه گیر، و... در میان مردم در طول تاریخ مهمترین موضوعاتی است که می تواند در مبحث تاریخ اجتماعی یا مردم نامه نویسی مورد مداقه قرار گیرد. در این مقاله از منظر تاریخی به پراکنش این زلزله ها و تاثیرات تاریخی برجای مانده از آن در حوزه فلات ایران پرداخته ایم. اسناد مربوط به زلزله های ایران پیش از اسلام کمیاب است. اما در دوره اسلامی (به واسطه گسترش سنت تاریخ نویسی) محققین به دنبال ثبت حوادث طبیعی برآمده اند. نقشه پراکندگی زلزله در تاریخ ایران طی ده قرن اول هجری نشان می دهد که کانون های اصلی زلزله ها در دو قرن اول اسلامی، سیستان و خراسان بوده است. قرن سوم و چهارم را می توان قرن زلزله در تمام ایران نامید. قرن پنجم را تا حدودی می-توان قرن زلزله ها درخراسان و آذربایجان دانست. قرن ششم را می توان قرن آرامش زمین در خراسان و آذربایجان دانست. اما در عوض قرن هفتم و هشتم قرن زلزله های مهیب در تبریز و خراسان است. قرن نهم قرن زلزله در سواحل جنوبی و شمالی ایران است و قرن دهم به غیر از تبریز و قائن، شهر مهم شیراز به لرزه درآمد. در قرن یازدهم تبریز، خرسان و لار در معرض زلزله قرار دارند. به طورکلی سلوقیان نسبت به بقیه حکومت ها در تاریخ ایران، بیشتر در معرض زلزله بوده اند. همچنین شهرهای مهم تبریز، ری و نیشابور زلزله خیزترین، و اصفهان امن ترین آنان محسوب می شود.