تجلی آیه

در تاریخ تصوف و عرفان اسلامی یکی از مهم ترین مسائل نظری که تاثیر بسزایی بر اندیشه عرفا داشته، مسئله میثاق یا عهد الست (اعراف/172) است، و با ورود این مفهوم در آثار بزرگان عرفان اسلامی، سیر معنایی آن، که محدود به شکل ظاهری اش در صدر اسلام بود، تغییر یافت و با عشق ازلی درهم آمیخت و مکتبی به نام مکتب عشق بر اساس همین عهد شکل گرفت؛ که حافظ شیرازی با جادوی شعر خویش به زیباترین صور خیال آن را به تصویر کشید. او در اشعار خود بر یادآوری عهد الست با تمام مظاهرش پافشاری می کند تا مشغول شدن به هواهای نفسانی انسان را به ورطه فراموشی و تباهی نکشاند. حافظ تنها راه رسیدن به شهود و رفع حجاب های نفسانی را رندی و مجاهدت در راه عشق می داند، او برای رسیدن به معشوق، از سرشتی که بر آن آفریده شده مدد می جوید تا به یاری فیض الهی از مرحله هبوط صعود نماید و در جام جهان نمای خویش عکس رخ جانان را مشاهده کند. این مقاله به بیان دیدگاه حافظ شیرازی - آینه دار جمال الهی- درباره عهد الست و ارتباط معنایی این عهد با چند مسئله عرفانی از جمله: فطرت، عشق و امانت الهی می پردازد.