واکاوی برون متنی و درون متنی اشعار متعهد شاملو در دهه های بیست و سی

در دهه های بیست و سی خورشیدی، گفتمان ادبی متعهد به چپ گرایی تا حدود زیادی در جامعه ادبی ایران فراگیر شد و شعر احمد شاملو نیز از این گفتمان تاثیر پذیرفت. در این مقاله کوشش شده ابتدا از منظری برون متنی و جامعه گرایانه، برخی از شاخص ترین شعرهای متعهد شاملو در این دوران معرفی و کیفیت ایدئولوژیک و متعهدانه آن شعرها تشریح شود و آنگاه در جستاری درون متنی و زبان گرایانه، و متکی به آرای فرمالیستی، کیفیت هنری و ادبی این اشعار تحلیل گردد. نتیجه این تحقیق که به شیوه توصیفی و تحلیل محتوا انجام شده است، نشان می دهد که از منظر برون متنی، شعر شاملو در این دوره با تعهد به گفتمان چپ، به وصف رویدادهای سیاسی زمانه پرداخته است و همین تعهد، دغدغه و انگیزه اصلی سرایش شعرهای شاملو شده است. از این رو، شاعر گاهی به صراحت و گاهی نمادین، به بازنمایی ایدئولوژیک در اشعار خود دست می زند و گفتمان چپ گرای مسلط، با خوانش های سیاسی، شاملو و شعرش را بر قله توجه مخاطبان قرار می دهد. همچنین، از منظر درون متنی و زبانگرایانه، اشعار متعهد شاملو با رویکرد غالب تاکید پیام بر مخاطب و موضوع، به زبان ارجاعی و ترغیبی نزدیک می شوند و بیشتر بر جنبه روایی عینی و رئالیستی تکیه می کنند و طبیعتا از «ادبیت» دور می شوند.