ابعاد حقوقی بهره برداری از رودخانه هیرمند توسط ایران و افغانستان

از آن جایی که مالکیت رودخانه های مرزی تماما در اختیار یک دولت قرار ندارد بنابراین بهره برداری و استفاده از این رودخانه ها از موضوعات اختلافات برانگیز بسیاری از دولت ها محسوب می شود. رودخانه مرزی هیرمند که از کوه های غرب کابل سرچشمه می گیرد و پس از پیمایش 1050 کیلومتر به تالآب هامون سرازیر می شود، یکی از موضوعات حقوقی بین ایران و افغانستان از زمان امضای عهدنامه پاریس 1857 تا کنون بوده است.
این مقاله به دنبال پاسخ این پرسش است که بهره برداری از رودخانه هیرمند دارای چه ابعاد حقوقی می باشد و از منظر حقوق بین الملل چه اصولی بر رودخانه های بین المللی حاکم است ؟ بنابراین با توجه به رویکردهای مختلف نسبت به رژیم حقوقی حاکم بر رودخانه های بین المللی، مقاله حاضر درصدد است تا بر اساس قواعد موضوعه، عرف و آرای دادگاه های بین المللی و نیز رویه دولت ها، اصل حاکم بر رودخانه های بین المللی را مورد شناسایی و در مورد رودخانه هیرمند اعمال نماید. در نهایت، نتیجه این مقاله حکایت از این امر دارد که قواعد حقوق بین الملل در مورد رودخانه های بین المللی، «اصل حاکمیت سرزمینی محدود» بر رودخانه های بین المللی را پذیرفته است و طبق قواعد حقوق بین الملل رودهایی که حوزه آبریزی آنها در کشور دیگری واقع است، کشور بالادستی نمی تواند مسیر آن رود را تغییر، منحرف و یا با هر اقدام دیگری موجب زیان به کشورهای پایین دستی گردد.