اثبات معاد و کیفیت آن: بررسی تطبیقی دیدگاه نصیرالدین طوسی و مولوی

هرچند پذیرش معاد در ردیف اعتقاد به توحید و نبوت یکی از سه اصل اساسی دین باوری تلقی می شود، با این حال یکی از دغدغه های اساسی حوزهٔ کلام، فلسفه و عرفان اسلامی تبیین کیفیت وقوع این حقیقت است. نصیرالدین طوسی، فیلسوف و متکلم برجستهٔ اسلامی، با تاکید بر قدرت، علم و سایر صفات خداوند و اینکه معاد اعاده معدوم نیست، بلکه تفرق اجزا است، از سویی وقوع معاد را از نظر عقلانی کاملا امکان پذیر می داند و از سوی دیگر با تصدیق به لایتناهی بودن قدرت خداوند معاد جسمانی را توجیه پذیر لحاظ می کند. مولانا، عارف و شاعر بزرگ مسلمان، نیز با تعمق و بهره گیری از آموزه های اصیل اسلامی از سویی باورمندی و ضرورت اعتقاد به معاد را عنصری روشن در نگاه به عالم نشان داده و از سوی دیگر جسمانی بودن معاد را امری همگام با قاموس خلقت می داند. در این مقاله می کوشیم پس از تبیین دیدگاه نصیرالدین طوسی و مولانا در باب معاد و کیفیت آن به روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه ای، از طرفی تفاوت شیوهٔ کلامی- فلسفی نصیرالدین طوسی در اثبات معاد را با شیوهٔ عرفانی- تمثیلی مولانا نشان دهیم، و از طرف دیگر نقاط اشتراک آنها را در این مبحث برشمریم.