فرآیند فردیت در «حکایت مرد بغدادی» در مثنوی مولانا و کیمیاگر اثر پائولو کوئیلو

یکی از روش های مطالعه و پژوهش در متون ادبی کلاسیک به کارگیری نظریات جدید در خوانش این متون است. به این مطالعات که با استفاده از نظریات مطرح در علومی نظیر جامعه شناسی، روانشناسی، اسطوره شناسی و مردم-شناسی انجام می شود مطالعه بیرونی ادبیات می گویند. در این مقاله، از طرفی «حکایت مرد بغدادی» از دفتر ششم مثنوی و از طرف دیگر رمان کیمیاگر اثر پائولو کوئیلو به عنوان نمونه بازنویسی شده «حکایت مرد بغدادی» را با استفاده از نظریه فرآیند فردیت در مکتب روانشناسی تحلیلی کارل گوستاو یونگ (1875-1961) تحلیل کرده ایم. یونگ یکی از نظریه پردازان نقد روانکاوی است. فرآیند فردیت از مهمترین نظریه های وی در مکتب روانشناسی تحلیلی است. یونگ در نظریه خود توجه ویژه ای به ناخودآگاه جمعی دارد و کهن الگوهایی را در مکتب خود توصیف می کند. هدف نگارندگان این پژوهش خوانش حکایت مثنوی و رمان کیمیاگر براساس فرآیند فردیت با روش تحلیلی است. در پایان این خوانش توانستیم فرآیند فردیت و کهن الگوهای آن از جمله من، سایه، خود، نقاب، پیر دانا، و آنیما را با عناصر آنها تطبیق دهیم و در پایان به این نتیجه رسیدیم که سفر قهرمان در هر دو داستان برای به دست آوردن گنجی نادر، کاملا با سفر درونی فرد با هدف خویشتن یابی و رسیدن به وحدت و یکپارچگی لایه-های روان مطابق است و هر دو قهرمان در مصر با عسس و راهزن (که نمادی از خود است) روبرو می شوند و در نهایت در خانه و کلیسای دیار خود به گنج اصیل (که نمادی از خویشتن خویش است) دست می یابند.