نقش عرف به منزله منبع حقوق

هر نیرویی که منشا ایجاد قاعده حقوقی باشد، منبع حقوق نامیده می شود. در اغلب نظام های حقوقی، عرف منشا ایجاد قاعده حقوقی است. عرف قاعده ای عام و دائمی است که به طور مستقیم از اراده مردم ناشی می شود و دولت در ایجاد آن نقشی ندارد. امروزه جایگاه عرف به منزله منبع حقوق در کنار دیگر منابع، محل بحث و گفت و گوست. در واقع پرسش این است که آیا جایگاه عرف هم عرض، بالاتر یا پایین تر از قوانین موضوعه است؟ در برخی نظام های حقوقی مانند کشورهای آنگلوساکسون عرف منبع درجه اول حقوق است و قانون پس از آن قرار می گیرد. در غالب نظام های حقوقی موسوم به حقوق نوشته، عرف منبع درجه دوم است و بعد از قانون قرار می گیرد. در نظام حقوقی کشور ما پرسش اساسی این است که آیا عرف منبع حقوق است؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، پرسش بعدی این است که جایگاه عرف شبیه به یکی از دو نظام مذکور است یا وضعیت دیگری دارد؟ در این مقاله تلاش شده است که به پرسش های مذکور مستندا پاسخ داده شود.