آیا کودکان به مصرف غذاهای تبلیغ شده علاقمندند؟ تحلیل محتوای پیام های بازرگانی تلویزیون و ارزیابی رابطه یادآوری آنها با علایق غذایی دانش آموزان دبستانی شهر شیروان در سال 1394

پیام های بازرگانی تلویزیونی از جمله عوامل موثر بر انتخاب های غذایی کودکان شناخته شده اند. در مطالعه حاضر، پیام های بازرگانی مربوط به غذا در محدوده زمانی برنامه کودک و نوجوان در دو شبکه سیمای جمهوری اسلامی ایران با روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شد. همچنین طی یک مطالعه مقطعی وجود هر گونه رابطه بین یادآوری پیام های بازرگانی مربوط به غذا با علاقه به مصرف آنها در کودکان دبستانی شیروان بررسی شد.
این مطالعه در دو بخش به طور همزمان انجام گرفت. در بخش اول به ترتیب 5/73 و 35 ساعت از برنامه های کودک و نوجوان شبکه های دو و آموزش سیمای جمهوری اسلامی ایران به مدت یک هفته از تاریخ 16 الی 22/02/1394 ضبط شد. سپس محتوای پیام های بازرگانی ضبط شده بر اساس یک دستورالعمل از پیش تعیین شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بخش دوم، 403دانش آموز (50% دختر) از پایه های چهارم، پنجم و ششم از 4 مدرسه ابتدایی دولتی شهر شیروان در یک مطالعه مقطعی شرکت کردند و به سوالات مطرح شده شامل مدت زمان تماشای تلویزیون، نام پیام های بازرگانی تلویزیونی به یاد مانده، نام پیام های بازرگانی غذایی مورد علاقه و این که آیا علاقه به مصرف محصول غذایی مربوطه داشته اند از طریق یک پرسشنامه خود ایفا پاسخ دادند.
پیام های بازرگانی مربوط به مواد غذایی ازنظر فراوانی پخش رتبه پنجم و از نظر مدت زمان پخش رتبه ششم را به خود اختصاص دادند. تنقلات ( لواشک و آلوچه) بیشترین فراوانی پخش(75%) را در بین سایر محصولات غذایی داشتند. «برتری بر سایر محصولات غذایی» بیشتر از بقیه صفات (4/47%) تکرار شده بود. « کیفیت بالا/دقت در تهیه» (3/28%)،« جدید بودن» (21%) و« تحریک تشنگی و گرسنگی» (15%) بیشترین انگیزه هایی بودند که از سوی شرکت های تبلیغاتی برای تحریک مخاطب به خرید کالاهای مورد نظر تحریک شده بودند. بخش دوم:. بیش از نیمی (5/62%) از پیام های بازرگانی غذایی یادآوری شده از پیام های بازرگانی مورد علاقه دانش آموزان بودند (05/0p<). رابطه بین یادآوری پیام بازرگانی مربوط به یک محصول غذایی (5/12% از کل) با علاقه به مصرف همان محصول معنی دار بود(05/0p<).
با وجود کاهش چشمگیر پیام های بازرگانی تلویزیونی نسبت به مطالعات قبلی، مواد غذایی تبلیغ شده همچنان از ارزش تغذیه ای کمی برخوردار بودند. به علاوه، در برخی موارد بین یادآوری پیام های بازرگانی و علاقه به مصرف محصول تبلیغ شده رابطه معنی دار وجود داشته است. این مطالعه شواهدی را در اختیار سیاست گذاران و مسئولان قرار می دهد تا بر آن اساس بتوانند تصمیم گیری های موثری در زمینه قوانین تبلیغات غذایی برای کودکان داشته باشند.