اثر پرایمینگ بذر بر رشد گیاهچه و عملکرد دانه ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) در تیمارهای زمان کاشت

به منظور ارزیابی بنیه بذر و عملکرد دانه سه رقم گندم نان بهاره در تیمارهای پرایمینگ بذر و زمان کاشت، سه آزمایش در شرایط آزمایشگاه و مزرعه در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. در آزمایش اول، اثر هفت مدت خیساندن بذر به روش هیدروپرایمینگ (صفر، 6 ، 8 ، 10 ، 12 ، 14 و 16 ساعت) بر ویژگی های جوانه زنی و رشد گیاهچه ارقام گندم استار، چمران و فونگ در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش دوم، ویژگی های بیوشیمیایی و فعالیت آنزیمی در بذرهای پرایم شده در سه مدت زمان 6 ، 8 و 10 ساعت اندازه گیری شدند. در آزمایش سوم اثر سه زمان کاشت 21 آبان، 19 آذر و 17 دی (به ترتیب؛ نسبتا زودهنگام، بهینه و دیرهنگام) و پرایمینگ بذر بر عملکرد ارقام گندم به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش اول نشان داد که پرایمینگ بذر به مدت 8 ساعت، خیساندن بیشترین اثرات مثبت را بر بهبود بنیه بذر ارقام گندم داشت. نتایج آزمایش دوم نشان داد که با افزایش مدت پرایمینگ تا 10 ساعت، فعالیت آنزیم آلفاآمیلاز و محتوای قندها و پروتئین های محلول در بذر، افزایش یافت. افزایش محتوای مالون دی آلدئید و ناکافی بودن فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان (افزوده نشدن فعالیت آنزیم با افزایش مدت زمان پرایمینگ یا کاهش فعالیت آنزیمی) در تیمار 10 ساعت پرایمینگ نسبت به تیمار 8 ساعت، مشاهده شد. همبستگی فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان با ویژگی های جوانه زنی و رشد گیاهچه مثبت و معنی دار بود. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد که تیمارهای پرایمینگ بذر باعث بهبود 3/2 درصدی سبزشدن بوته ها و کاهش زمان سبز شدن تا 4/1 روز، نسبت به شاهد، شدند. اثر متقابل زمان کاشت و رقم نشان داد که تاخیر در کاشت، بیشترین و کمترین تاثیر را از نظر عملکرد دانه به ترتیب در رقم دیررس استار (با حداکثر عملکرد 8/6421 کیلوگرم در هکتار) و رقم زودرس فونگ (با حداکثر عملکرد 0/5441 کیلوگرم در هکتار) داشت. تیمار پرایمینگ باعث 7 درصد افزایش در عملکرد دانه کلیه ارقام گندم نسبت به تیمار شاهد شد. بیشترین عملکرد دانه از تیمار پرایمینگ بذر و رقم چمران (7/5699 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که مدت زمان مناسب پرایمینگ بذر، در بهبود سبز شدن گیاهچه در زمان های کاشت دیرهنگام، به دلیل دمای پایین تر هوا در دوره کاشت تا سبز شدن، موثرتر است.