بررسی آسیب پذیری اجتماعی سالمندان در زلزله های بم، ورزقان و اهر

اهداف زلزله حادثه ای طبیعی است، اما به سبب آثار اجتماعی گوناگونی که دارد به موضوعی جامعه شناختی تبدیل شده است و گروه های آسیب پذیری را به وجود می آورد. یکی از این گروه ها سالمندان هستند. هدف این پژوهش بررسی آسیب پذیری اجتماعی سالمندان در زلزله بود.
مواد و روش ها پژوهش حاضر از نوع کیفی کمی بود که به صورت مقطعی در سال 1394 انجام شد. جامعه آماری شامل سالمندان استان های آذربایجان شرقی و کرمان بود. در بخش کیفی به منظور شناخت آسیب های اجتماعی سالمندانی که زلزله را تجربه کرده اند، از طرح تحقیق پدیدارشناسی با بهره گیری از گروه های کانونی استفاده شد. بدین منظور هفده نفر به روش نمونه گیری هدفمند برای گروه کانونی سالمندان انتخاب و آسیب های اجتماعی زلزله، شناسایی شدند. در مرحله کمی، نود نفر از سالمندانی که زلزله های بم، ورزقان و اهر را تجربه کرده بودند، انتخاب شدند و سپس نود نفر که زلزله را تجربه نکرده بودند، به طور همتا با گروه اول انتخاب شدند. سپس به سوالات پرسش نامه انزوای اجتماعی، پرسش نامه حمایت اجتماعی، پرسش نامه سازگاری اجتماعی SAS پی کل و ویسمن و مقیاس پذیرش اجتماعی مارلوکراون پاسخ دادند. دادهای گردآوری شده با نسخه 21 نرم افزار SPSS و آزمون T تجزیه وتحلیل شدند.
یافته ها در بخش کیفی، آسیب های اجتماعی زلزله شامل ناسازگار ی اجتماعی، انزوای اجتماعی، عدم پذیرش اجتماعی و عدم حمایت اجتماعی از طریق مصاحبه ها شناسایی شدند. در بخش کمی نتایج نشان داد میانگین ناسازگاری اجتماعی سالمندان حاضر در زلزله (66/0±93/4) و سالمندان دیگر (16/1±42/3)، میانگین انزوای اجتماعی سالمندان حاضر در زلزله (91/3±23/12) و سالمندان دیگر (17/3±06/8)، میانگین پذیرش اجتماعی سالمندان حاضر در زلزله (38/2±41/11) و سالمندان دیگر (66/4±7/24) و میانگین حمایت اجتماعی سالمندان حاضر در زلزله (81/6±12/34) و سالمندان دیگر (96/8±9/68) بود. بنابراین میزان سازگاری اجتماعی سالمندان زلزله زده کمتر و انزوای اجتماعی آنان بیشتر از سالمندان دیگر بود (01/0>P). همچنین یافته ها نشان داد که احساس حمایت و پذیرش اجتماعی سالمندان زلزله زده کمتر از سالمندان دیگر بود (01/0>P).
نتیجه گیری بر اساس یافته های مطالعه حاضر، سالمندان از جمله گروه های اجتماعی آسیب پذیر در زلزله هستند که علاوه بر اختلال حافظه و ازدست دادن جهت یابی و آسیب های روانی، به آسیب های اجتماعی نیز دچار خواهد شد. به این آسیب ها کمتر توجه شده است. بنابراین برنامه ریزی و اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش و کنترل این گونه آسیب ها، یکی از مهم ترین ضرورت های پیش رو خواهد بود.