مروری بر برخی کاربردهای پرتوهای یونیزان در تصفیه آب، پساب و لجن فاضلاب در مقیاس صنعتی

با صنعتی شدن کشورها و افزایش غلظت آلاینده های مختلف در محیط زیست، توسعه فن آوری های جدید به خصوص فن آوری هسته ای مانند روش پرتودهی یون ساز برای حذف آلاینده های زیست محیطی مطرح شده است. در توسعه روش های جدید باید هر دو شرایط مقدور به صرفه بودن و سازگاری آن با محیط زیست مورد توجه باشد. از پرتوهای یون ساز، پرتو گاما و بیم الکترون امکان استفاده برای حذف آلاینده و تصفیه آب، پساب و لجن فاضلاب را دارد. کاربرد پرتو بیم الکترون برای تصفیه و گندزدایی آب یا پساب در مقیاس صنعتی به دلایل مزایای آن از قبیل تولید مقادیر زیاد رادیکال های آزاد در واحد زمان، کاهش دز و هزینه پرتوتابی، عدم وجود هزینه های تعویض منبع رادیوایزوتوبی گاما و کاهش فعالیت سالانه آن، نبود منبع رادیواکتیو، کنترل راحت در موارد اضطراری، تعمیر، نگهداری و خاموش و روشن کردن آنی بر پرتو گاما ترجیح داده می شود. اکثر تحقیقات آزمایشگاهی پرتوهای یون ساز، به دلیل سهولت انجام با استفاده از پرتو گاما مخصوصا چشمه کبالت -60 انجام می شود. در دنیا کاربرد پرتوهای یون ساز در مقیاس صنعتی در سال های اخیر روند رو به رشدی داشته است. با ساخت و بهره برداری از تصفیه خانه ها در ایران، ظرفیت تولید لجن و فاضلاب و ضرورت استفاده ایمن از آنها به عنوان کود یا منابع آب در کشت محصولات کشاورزی افزایش یافته است. از سوی دیگر، با اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با کشورهای پیشرو، زمینه سازی برای انجام تحقیقات و طراحی و ساخت سامانه های پرتودهی برای گندزدایی لجن و فاضلاب به صورت صنعتی، امری اجتناب ناپذیر می باشد.