هدف و منبع رویکرد تفسیری فقه اسلامی در قیاس با تفسیر کارگردگرا

دیدگاه های کلانی که چارچوب اندیشه تفسیری را شکل می دهد با عنوان رویکرد می شناسیم. به طور کلی، رویکردهای تفسیری را می توان به دو دسته «اراده گرا» و «کارکردگرا» تقسیم نمود. رویکرد تفسیری در فقه اسلامی دو هدف اصلی دارد: انسجام نظام تفسیری، و کشف اراده شارع. انسجام تفسیری و منطقی که کمتر مورد توجه قرار گرفته است مبتنی بر نظریه صدق انسجام و با هدف جزمیت استدلال قضایی است. ابزارهای تفسیری این رویکرد نیز عبارت است از یکپارچگی تفسیر قوانین، ماهیت شناسی، حاکمیت اصول حقوقی و قیاس حقوقی. در برابر، تفسیر کارکردگرا مبتنی بر پراگماتیسم بوده و اساسا تکثرگرا است؛ لذا بهای کمتری به جزمیت و یکپارچگی تفسیر می دهد. همچنین قیاس گریز و ماهیت گریز است. از سویی، منبع تفسیر در فقه اسلامی اساسا متن و گاهی زمینه متن می باشد. در برابر، پراگماتیسم تفسیری اصولا زمینه گرا است. تحقیق حاضر تلاش دارد جنبه های کمتردیده شده و پر اهمیت تفسیر فقهی را از منظر روش شناختی بررسی نماید. در نتیجه، تحقیق مشخص می شود که وجه تمایز اصلی تفسیر فقهی و تفاسیر کارکردگرا، ناظر بر انسجام روش تفسیر اول است.