«خویش را سنی نماید از ضلال» حقیقت سنت و سنت حقیقی در مثنوی مولوی

یکی از دلایل اصلی برخی علمای شیعه که مخالف مولانا و افکار و تعالیم او هستند این است که می گویند وی سنی است. بر این ادعا از اواسط دوره صفویه تاکید شده و تاکنون به انحای مختلف قوت یافته است[i]و آن را مستمسکی برای رد و انکار تعالیم مولانا کرده اند. دلایل اصلی آنان یکی اشعاری است که مولانا در آن سنی بودن را تمجید و از آن دفاع می کند؛ دیگری بعضی آراء مولاناست که به نظر این علماء شیعه حاکی از اعتقاد مولانا به اصول دینی اسلام برحسب اعتقادات اهل سنت خصوصا اشاعره است. در این مقاله پس از بررسی مفهوم سنی بودن در تلقی عرفانی از آن، نخست به بررسی آن دسته ابیاتی که مولانا سنی بودن را تعریف می کند، می پردازیم. پس از آن چند مساله از مسائل مربوط به اصول دین را که مطابق آنها می توان نظر مولانا را تشخیص داد که آیا بر وفق مذهب اهل سنت است یا نه بررسی می کنیم.
[i]. از آخرین ردیه های مثنوی رساله موجز آیت‏ الله میرزا علی‏اکبر مصلایی است که در سال 1304 قمری به انتها رسیده و با عنوان نقدی بر مثنوی چاپ شده است (نقدی بر مثنوی، انتشارات انصاریان قم، 1375.) مقدمه مفصل چاپ این رساله مختصر را آیت‏ الله سید جواد مدرسی در حدود پانصد صفحه نوشته است. در این کتاب، هم مولف و هم مقدمه‏نویس تلاش بسیار کرده‏اند که با استشهاد به ابیاتی از مثنوی اثبات کنند مولانا سنی‏مذهب است. نکته جالب توجه این است که میرزا علی‏اکبر مصلایی از شاگردان فقیه بزرگ آیت‏ الله شیخ انصاری است که در زمان شاگردی در محضر احمد نراقی به توصیه استادش به در خانه درویشی رفت و از او خواست که به او یک دوره مثنوی بیاموزد (به نقل از اکبر ثبوت، در مقاله «مولانا در نگاه سه دانای شیعه» مندرج در عرفان ایران، گردآوری سید مصطفی آزمایش، شماره 35 و 36، ص 24؛ همچنین نشریه کی هان اندیشه، فروردین 1371، ص 7، به نقل از شیخ اسد الله زنجانی).