بررسی آرامگاه منسوب به خواجه نجم الدین کبری در جوین

مقابر و آرامگاه ها از نظر تاریخی، هنری، مذهبی و اجتماعی در معماری اسلامی ایران نقش اساسی داشته اند و در هر منطقه این بناها را به منظور گرام ی داشت یاد و خاطره متوفی که اغلب از فرزندان و نوادگان ائمه و یا بزرگان دینی، ادبی و علمی بودند در محل دفن این اشخاص می ساختند. ساخت مقابر به شیوه های مختلف در معماری دوران اسلامی، اهمیت این گروه از بناها را می رساند و بناهای آرامگاهی دارای ساختار منفرد یا مجموعه ای دارای ارز ش های ویژه معماری بوده است. البته شکل گیری مجموع ه های آرامگاهی در دوران اسلامی در ایران یک نواخت نبوده و در دور ه های مختلف دارای فراز و نشی ب های فراوان بوده است. در اورگنج در استان دا ش آغوز ترکمنستان آرامگاهی بزرگ و عالی وجود دارد که منسوب به احمد بن عمر بن محمد خیوقی خوارزمی 548-618) ق) (سبحانی،(27:1376ملقب و معروف به شیخ نج مالدین کبری عارف پرآوازه قرن هفتم است. برخی از پژوهشگران و باستا ن شناسان آرامگاهی را که در روستای ریزآباد شهرستان جوین قرار دارد نیز منسوب به او می دانند. متاسفانه بررس ی های کافی در زمینه شناخت تاریخ و کیفیات معماری مقابر آرامگاهی منسوب به شیخ نجم الدین کبری در اورگنج و جوین صورت نگرفته است. آرامگاه نجم الدین کبری در کهن هاورگنج در سال 2005 میلادی به شماره 1199 در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده است. آرامگاهی که در روستای زیرآباد از توابع شهرستان جوین به شیخ نجم الدین کبری منسوب است نیز به تاریخ 6/ 3/ 77 به شماره 202 و به عنوان آرامگاهی متعلق به دوره سلجوقی که در حال حاضر کارکردی مذهبی دارد، در فهرست آثار ملی ثبت شده است. پژوهش درباره این دو آرامگاه که از نظر معماری و تزیینات وابسته بدان دارای وجوه مشترک و وجه افتراق نیز هستند به شیوه توصیفی تحلیلی بر اساس بررس ی های میدانی، مطالعه منابع تاریخی، و برخی کتب و منابع معاصر صورت گرفته است.