تفکیک فاکتورهای بیماری زایی در پنج نژاد پر آزار زنگ زرد گندم (Puccinia striiformis f.sp. tritici) و شناسایی منابع مقاومت نسبت به آنها

شناسایی فاکتورهای بیماری زایی عامل بیماری زنگ زرد و آگاهی از تعداد و هویت ژن های مقاومت در مواد اصلاحی گندم روند تولید ارقام مقاومی که بتوانند مقاومت پایداری ایجاد کنند را تسریع می سازد. به منظور بررسی ژنتیکی و تعیین طیف بیماری زایی و غیر بیماری زایی ژن ها، پنج نژاد بیماری زنگ زرد گندم که از مناطق مشهد، ساری، اردبیل، مغان و زرقان جمع آوری شده بود با استفاده از ژنوتیپ ها ی استاندارد و افتراقی بین المللی زنگ زرد، تعیین نژاد گردیدند. براساس واکنش ها، جدایه مشهد نژاد 6E158A+، جدایه ساری نژاد 230E158A+، جدایه اردبیل نژاد 6E142A+، جدایه مغان نژاد 166E150A+، و جدایه زرقان نژاد 198E130A+ نام گذاری شدند. براساس نتایج حاصله برای گیاهان افتراقی حامل ژن های Yr2، Yr2+، Yr6، Yr7، Yr7+، Yr11،Yr17 ، Yr18، Yr22، Yr23، Yr25 و YrA در مقابل تمام نژادهای مورد مطالعه بیماری زایی مشاهده گردید و در گیاهان حامل ژن های Yr1، Yr3، Yr4، Yr5، Yr10، Yr15، Yr24، YrSP و YrCV در مقابل هیچ یک از نژاد ها بیماری زایی مشاهده نشد. سپس به منظور ارزیابی میزبان های زنگ زرد، واکنش مقاومت 45 ژنوتیپ گندم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرحله گیاهچه ای تحت شرایط گلخانه نسبت به پنج نژاد پرآزار، مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی اجزاء مقاومت به زنگ زرد، صفات دوره کمون و تیپ آلودگی یادداشت برداری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اختلاف بسیار معنی داری بین واکنش ژنوتیپ های گندم نسبت به نژادها وجود دارد و واکنش مشابهی نسبت به نژادها نداشتند. احتمالا ژن های YrND، YrSD، YrSU، Yr32 و Yr27 به تنهایی و یا ترکیبات مختلف با سایر ژن های مقاومت ناشناخته در ژنوتیپ هایی که مقاومت اختصاص به نژاد داشتند سبب ایجاد مقاومت در مقابل نژادهایی که برای این ژن ها بیماری زا نبودند شده است. استفاده از ژن های مقاومت موجود در ژنوتیپ های دارای مقاومت گیاهچه ای در مناطقی که نژادهای مورد مطالعه یا مشابه شایع هستند، مقدور خواهد بود. ضمن اینکه امکان بروز مقاومت گیاه کامل در شرایط مزرعه ای در ژنوتیپ هایی که تحت شرایط گلخانه ای حساسیت نشان دادند نیز منتفی نیست.