سنگ لاجورد کالای تجاری باستان

کشف مقادیر فراوانی از سنگهای نیمه قیمتی بویژه سنگ لاجورد، عقیق، فیروزه، یشم در میان یافته های باستان شناختی، پژوهشگران را به شناسایی معادن آنها، ساز و کارهای مبادلات تجاری و راه های ارتباطی بین جوامع گذشته ترغیب نموده است. در این میان سنگ لاجورد به دلیل ویژگی های منحصر به فردش از هزاره چهارم ق م مورد توجه جوامع رو به رشد منطقه خاورمیانه بوده است. جغرافی دانان سده های گذشته به مناطق مختلفی از ایران اشاره می کنند که دارای معادن سنگ لاجورد بوده اند، اما تاکنون شواهدی از این معادن بدست نیامده است. یقینا معادن بدخشان مهم ترین معدن این سنگ در منطقه خاورمیانه بوده است. از طرفی تحولات ایران در اواخر هزاره چهارم و در هزاره ی سوم ق م موجب گردیده است که مسیر عبور سنگ لاجورد- در طول این دو هزاره - از معادن آنها به استقرارهای در آستانه شهرنشینی ایران و بین النهرین تغییر نماید. در این مقاله کوشش شده است با بررسی نظرات ارائه شده در زمینه تجارت لاجورد، مسیرهای عمده مبادلات این کالای مهم نیز با توجه به تحولات پیش گفته ترسیم گردد.