به کارگیری مدل PHABSIM در تبیین رژیم اکولوژیکی رودخانه به منظور برآورد جریان زیست ‏محیطی و مقایسه با روش‏های هیدرولوژیکی (مطالعه موردی: رودخانه قره‏سو)

اختصاص آب به محیط زیست که با عنوان حق آبه زیست محیطی مطرح می شود، برای حفظ اکوسیستم رودخانه و پایین دست آن بسیار حیاتی و مهم می باشد. عدم تخصیص مناسب جریان زیست محیطی، موجب اختلال در فعالیت های حیاتی موجودات آب زی، کاهش ارتباطات بین اکوسیستم ها و دسترسی به مناطق مناسب جهت تخم ریزی و مهاجرت آبزیان گردیده است. در مطالعه حاضر روش های هیدرولوژیکی تنانت، تسمن و آرکانزاس به منظور برآورد حداقل جریان زیست محیطی و مدل شبیه سازی زیستگاه PHABSIM جهت تامین حداقل شرایط زیستگاه برای گونه شاخص سیاه ماهی C.capoeta gracilis در رودخانه قره سو منتهی به خلیج گرگان، مورد محاسبه و ارزیابی قرار گرفتند. آمار مورد نیاز برای محاسبات هیدرولوژیکی نیز از ایستگاه هیدرومتری سیاه آب در طول دوره آماری 44 ساله ( 1394-1350) استفاده شد. اندازه گیری و ثبت متغیرهای محیطی، داده های مربوط به مقاطع عرضی رودخانه شامل فاصله هر مقطع از مقطع پایین دست در اواخر خرداد ماه 1396، در4 ناحیه اصلی و مقاطع کنترل در هر ناحیه از پایین دست (مصب رودخانه) به سمت بالادست و در طول رودخانه قره سو انجام شد. بر اساس ارزیابی اکولوژیکی، روش تنانت نیاز آب زیست محیطی رودخانه قره سو را 30 درصد متوسط دبی سالانه برای فصول بهار و تابستان و 10 درصد متوسط دبی سالانه برای فصول پاییز و زمستان به ترتیب مقادیر 57/0 و 19/0 متر مکعب بر ثانیه و روش های تسمن 44 درصد، آرکانزاس 64 درصد و تکنیک شبیه سازی زیستگاه 85 درصد میانگین جریان سالانه در رودخانه قره سو، به ترتیب مقادیر 856/0، 22/1 و 63/1 متر مکعب بر ثانیه، جریان زیست محیطی را برآورد می نمایند. با بررسی الزامات برآورد جریان زیست محیطی در رودخانه مطالعه شده، با توجه به شرایط دینامیک اکولوژیکی و زیستگاهی رودخانه، مدل شبیه سازی زیستگاه بسیار کاراتر از روش های هیدرولوژیکی ظاهر شده و پاسخ آن ها به مسئله تخصیص رژیم اکولوژیکی جریان می تواند منطقی و حافظ بقای محیط اکولوژیکی باشد.