القای کالوس و ایجاد کشت سوسپانسیون سلولی مریم گلی سهندی (Salvia sahendica) برای تولید تری ترپنوئیدهای دارویی بتولینیک، اولئانولیک و اورسولیک اسید

بتولینیک، اولئانولیک و اورسولیک اسید، تری ترپنوئیدهای باارزشی هستند که اثرات دارویی متعددی ازجمله ضدتومور، ضدمیکروب، ضدالتهاب و ضدویروس ایدز برای آن ها گزارش شده است. گیاه مریم گلی سهندی یک گیاه انحصاری و چندساله جنس مریم گلی است که در مناطق محدودی از شمال غرب ایران رویش دارد. در این تحقیق القای کالوس و ایجاد کشت سوسپانسیون سلولی این گیاه برای تولید این تری ترپنوئیدها مطالعه شده است. از ریزنمونه های برگ دانهال های درون شیشه ای برای القای کالوس بر روی محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (MS) به همراه غلظت های مختلف توفوردی (5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر) در ترکیب با بنزیل آدنین (5/0، 1 و 5/1 میلی گرم در لیتر) در قالب طرح آزمایشی فاکتوریل کامل تصادفی استفاده شد. بیش ترین درصد القای کالوس (100%) در محیط کشت حاوی 1 میلی گرم در لیتر توفوردی و 5/0 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین به دست آمد. مطالعه الگوی رشد سلولی نشان داد که بیش ترین میزان وزن تر (2/13 گرم) و خشک (2/2 گرم) در هفته چهارم به دست آمده و بعد از آن رشد سلول ها کاهش یافت. ارزیابی الگوی تولید تری ترپنوئیدها (میلی گرم در 100 گرم ماده خشک) نیز حاکی از بیش ترین میزان تولید اورسولیک اسید (81/173) ، بتولینیک اسید (2/162) و اولئانولیک اسید (32/174) در هفته سوم بود. نتایج نشان داد که میزان تولید بتولینیک و اورسولیک اسید در هفته سوم کشت به ترتیب 4/10 و 5/1 برابر بیشتر از مقدار آن ها در گیاه وحشی است. این نتایج می تواند برای تولید انبوه این ترکیبات دارویی مهم در شرایط کنترل شده به ویژه بیوراکتور مورد توجه قرار گیرد.