تحلیل ادبی و بلاغی قصیده هائیه منسوب به امام رضا(ع) رهیافتی به آرمانشهر رضوی

قصیده هائیه منسوب به امام هشتم، حضرت علی بن موسی الرضا (ع) ، از جمله مصادیق عینی تعلیم و روشنگری در سطح فردی و اجتماعی است که امام (ع) در آن، هنجارها و ناهنجاری های اخلاقی و پیامدشان را با زبانی بلیغ و ادبیاتی نافذ یادآور شده اند. مقاله حاضر بر آن است تا به روش تحلیل محتوای کیفی، کارکرد سازه های بلاغی و زبانی را در تاثیرگذاری هرچه بیشتر کلام امام رضا (ع) و انتقال بهتر معانی مورد نظر ایشان (ع) در قصیده مزبور تبیین و تحلیل نماید. برآیند پژوهش نشان می دهد امام (ع) ، با به کارگیری اسلوب خطابی و پی ریزی زیرساخت های تاثیرگذار بلاغی و ادبی، بر بنیادها و آموزه های تربیتی گرانسنگی تاکید دارند؛ بدین منظور در جای جای قصیده، استفاده آگاهانه و خلاقانه از شگردهای کارآمد بلاغی، موجب زیبایی و جذابیت اشعار گردیده و کاربرد فنونی نظیر: تکرار، تلمیح، تمثیل، آشنایی زدایی، ندا، ندبه، مراعات النظیر، مذهب کلامی، استفهام تقریری، ارسال مثل، ایضاح بعد از ابهام، حسن ختام و غیره به برجسته سازی گمراهی ناشی از غرور، طمع ورزی، ستمگری و عدم صیانت زبان نظر دارد، ضمن آن که توجه مخاطبان را از طریق بیان تصویری مفاهیم انتزاعی و استخدام واژگان عاطفی و انسانی- همراه با ارائه دلایل منطقی- به مرگ اندیشی و بیدار کردن وجدان های خفته معطوف می سازد.