سطوح بازنمایی برخی ساخت های زبان فارسی در چارچوب دستور نقش نمای واژگانی

دستورنقش نمای واژگانی یکی از دستور های زایشی غیرگشتاری است که امروزه مبنای تحلیل و تهیه دادگان درختی در زبان شناسی رایانشی قرار گرفته است. از جمله ویژگی های این دستور آن است که در آن به جای تبدیل یک ساخت زیرین با کمک گشتار به روساخت، تنها یک ساخت ظاهری درنظر گرفته می شود و ازاین رو، این دستور به وجود گشتار قائل نیست. مهم ترین ویژگی این دستور این است که در آن چند سطح به طور موازی برای نمایش اطلاعات زبان شناختی وجود دارد. دو سطح اصلی در این دستور عبارت اند از سطح ساخت سازه ای که ساختار سلسله مراتبی عناصر جمله را به صورت درخت سازه ای نشان می دهد و سطح نقش نما که روابط دستوری و اطلاعات انتزاعی مربوط به معنی را در قالب یک ماتریس نمایش می دهد. علاوه بر این دو سطح عمده، سطوح دیگری شامل سطح ساخت موضوعی، سطح ساخت معنایی و سطح ساخت اطلاعی نیز وجود دارند. در مقاله حاضر، سطوح دستور نقش نمای واژگانی با تمرکز ویژه بر سطح نقش نما در برخی ساخت های زبان فارسی شامل جملات ساده و مرکب، بند متممی، ساخت های ملکی، مبتدایی و تمییز مورد بررسی قرار می گیرد. نتیجه به دست آمده بیانگر آن است که دستور نقش نمای واژگانی به خصوص درسطح نقش نما توانایی توصیف ویژگی ها و تبیین پدیده های زبان شناختی موجود در زبان فارسی از جمله غیرپایگانی بودن زبان فارسی و فرایند مجهول و مبتداسازی را دارد. همچنین، در این جستار مشخص گردید در زبان فارسی با توجه به مدل لودروپ [1] (2011) ، ده نقش دستوری قابل ارائه است که به دو دسته موضوع-غیر موضوع از طرفی و گفتمانی-غیرگفتمانی از طرف دیگر تقسیم می شوند.