دومینو در ژئومورفولوژی (مطالعه موردی: حوضه آبریز قزل اوزن)

اجزای طبیعت به صورت زنجیره ای به هم پیوسته در ارتباط با یکدیگر قرار می گیرند؛ به گونه ای که نمی توان تاثیر هریک از اجزاء را نادیده گرفت. از سوی دیگر، این اجزاء و حلقه ها نوعی استقلال و همگرایی داخلی دارند؛ به گونه ای که در دیدگاهی دیگر می توان برای هریک از آنها استقلال و هویتی مستقل تصور کرد. تلاش محققان در معرفت شناسی علمی برای نظم بخشیدن به رخدادها، بیشتر بدان علت صورت گرفته است که تب پیش بینی بشر در حدوث وقایع و رفتارها را فرونشاند. این تلاش ها اگرچه در بسیاری از موارد نتیجه بخش بوده است، وقوع همه ی رخدادها و رفتارها تابع نظم علمی نیست. در بررسی روند دومینویی حوضه ی آبریز قزل اوزن آنچه بیش از همه اهمیت دارد، نگاه سیستمی به لندفرم هایی است که در بازدیدهای مکرر میدانی حاصل شد. برای نگارش آن از DEM مستخرج از سایت USGS و نقشه های توپوگرافی 1:50000، زمین شناسی 1:100000 و 1:250000 استفاده شد. لایه هایی همچون آبراهه ها، لیتولوژی و گسل رقومی شد. با استفاده از نرم افزار Global mapper بر روی DEM منطقه ی موردمطالعه، پروفیل های متعددی در اطراف ژئونرون ها ترسیم شد تا مقدار اختلاف ارتفاع و پایین افتادگی مناطق برآورد و تراس های باقی مانده از تخلیه ی هر ژئونرونی بررسی شود. دومینوی قزل اوزن بیشتر بر تغییرات سطح اساس تاکید دارد. دومینوی تغییرات سطح اساس به دو صورت درون حوضه ای و برون حوضه ای اتفاق افتاده است. انرژی انتشاریافته از سوی تغییرات سطح اساس، از بالاترین رتبه ی آبراهه ای یک حوضه مانند سلسله و مهره های دومینو تا سرشاخه ها و آبراهه های رتبه یک انتقال داده می شود. نمونه ی چنین واکنشی، تسلط فرسایش قهقرایی در حوضه است. اسارت ها و انحراف انگوران چای، حسن آباد یاسوکند، یول کشتی، سجاس رود مربوط به تغییرات سطح اساس ژئونرون بیجار و در مهرآباد و قلعه چای از اثرپذیری دومینویی ژئونرون زنجان است. وضعیت انتقال انرژی، به پارامترهایی از جمله لیتولوژی، تکتونیک، مدت و شدت بستگی دارد.