انسجام اجرایی در نظام چندبخشی ترویج و خدمات مشاوره ای کشاورزی ایران

عملکرد یک نظام ترویج و خدمات مشاوره ای چندبخشی، تا حد بسیار زیادی از وجود کنشگران حرفه ای چندرشته ای و تعاملات اجرایی آن ها در راستای کسب دستاوردهای هم افزایانه در یک شبکه نهادی متعادل تاثیر می پذیرد. هدف مطالعه حاضر، شناسایی مرز نهادی نظام چندبخشی ترویج کشاورزی ایران و تبیین سطح تعاملات کنشگران چندگانه آن در حوزه اجرای برنامه های ترویجی بود. در این راستا، یک طرح تحقیق آمیخته به شیوه دنباله ای تدوین شد. داده های فاز کیفی از طریق مصاحبه های نیمه ساختارمند گردآوری و به کمک روش تحلیل محتوای کیفی تجزیه و تحلیل شد. داده های فاز کمی نیز با استفاده از یک نسخه پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری و با تکنیک تحلیل شبکه های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته های کیفی، تدارک بینندگان چندگانه خدمات ترویجی و مشاوره ای کشاورزی در 21 طبقه نهادی مجزا دسته بندی شدند. افزون بر این یافته های کمی حکایت از آن داشت که شبکه اجرایی ترویج، از منظر انسجام و تعاملات نهادی در وضعیت مطلوبی به سر نمی برد. چنان که تنها تعداد اندکی از تدارک بینندگان خدمات با برخورداری از نفوذ و قدرت اثرگذاری بسیار بالا در مرکز شبکه روابط اجرایی جای گرفته اند. حال آن که اکثر کنشگران، از تعامل و در نتیجه قدرت اثرگذاری اندکی برخوردار هستند و به عنوان گره هایی کم تاثیر، در حاشیه شبکه قرار دارند. چنین شبکه ای، تا حد بسیار زیادی ناپایدار و از دیدگاه های مختلف آسیب پذیر است و به نظر نمی رسد که بتواند کارکردهای مورد انتظار از نظام ترویج را در شرایط ناهمگون بخش کشاورزی ایران برآورده سازد. لذا پایه ریزی یک عرصه نهادی چندبخشی به منظور تمرکز بر تقویت همکاری های متقابل و یکپارچه سازی اقدامات جمعی کنشگران، به عنوان یک اصلاح ساختاری مهم در نظام فعلی ترویج کشاورزی پیشنهاد می گردد که در راستای دستیابی به این مهم، نقش تسهیلگرانه کارگزاری های ترویج دولتی بسیار حایز اهمیت خواهد بود.