حسن نیت فاعل فعل زیان بار

یکی از حلقه های مهم اتصال بین حقوق و اخلاق، بررسی نقش حسن نیت در حقوق است. اگرچه تاریخچه این بحث در مغرب زمین از یکصد سال می گذرد، اما در ادبیات مکتوب حقوقی و فقهی ما بیش از چند سال نیست. عمده تلاش ها در پژوهش های داخلی و خارجی معطوف به تبیین این موضوع در قراردادها بوده است و می توان گفت که در مورد کاربرد اصل حسن نیت در الزامهای خارج از قرارداد و به ویژه مسئولیت مدنی و بالاخص ضمان قهری، پژوهش مستقلی صورت نگرفته است. شاید حاکمیت تفکر رایج در این باب مبنی بر عدم تاثیر قصد، علم و جهل فاعل در ضمانات، عمده ترین دلیل این امر باشد. نشانه های حاکمیت این اندیشه را در جای جای نظریات بسیاری از حقوقدانان داخلی و خارجی که در سده اخیر گرایش روزافزونی به معیارهای تحققی و فاصله گرفتن از موازین هنجاری و معنوی داشته اند، می توان مشاهده کرد. مساله ی اصلی این است که آیا ضمان قهری و مسئولیت مدنی در مفهوم خاص، تنها مبتنی بر مولفه های عینی و خارجی اعم از ماهیت عمل و آثار مترتب بر آن است و یااین که عناصر فاعلی و به و یژه وضعیت ذهنی، روانی و معنوی فاعل نیز در این باب نقش دارد؟ در این پژوهش با واکاوی مفهوم و حقیقت حسن نیت و نسبت آن با سوءنیت و تحلیل مبانی آن و با جستجوی نقش و کارکرد جوهره آن در مبانی، ارکان، و عوامل رافع مسئولیت مدنی، این نتیجه حاصل شده است که تصور عدم تاثیر حسن نیت در حوزه ی مسئولیت مدنی از پشتوانه ی تحقیقی دقیق و مستحکمی برخوردار نیست و وضعیت روانی، علمی و حتی نفسانی فاعل در مسئولیت مدنی یا وضعیت حقوقی زیاندیده جز در موارد استثنایی که مصالح دیگر از قبیل نظم عمومی پادرمیانی می کنند، تاثیرات مهمی از نوع مانعیت و یا رافعیت دارد و در پایان بر این تاکید شده است که در جهت حفظ نظم حقوقی، نقش قاعده حسن نیت در قبال قوانین موضوعه، نقش تکمیلی و تفسیری خواهد بود.