بررسی و معرفی محوطه های باستانی پیش از تاریخ تا آغاز اسلامی بدست آمده از قسمت مرکزی کجور، مازندران

در باستان شناسی ایران علیرغم آنکه بیش از صد سال از شروع فعالیت های باستان شناسی می گذرد؛ در برخی از مناطق وضعیت دوران های پیش از تاریخ به خوبی شناخته شده نیست و فعالیت های باستان شناسی به صورت نابرابر تقسیم شده اند، این مهم خود جای بحث بسیاری دارد که در این پژوهش پرداختن بدان از موضوع این پژوهش خارج است. یکی از این مناطق شمال ایران (به خصوص از غرب مازندران تا استان گیلان) است و می توان ادعا نمود دوران پیش از عصر آهن در این مناطق ناشناخته مانده است. منطقه کجور مازندران تا پیش از مطالعه حاضر، سه بار مورد بررسی باستان شناسی قرار گرفت و یافته ها بر اساس نتایج منتشر شده نشان می دهد که منطقه از عصر آهن تا دوران متاخر مورد سکونت قرار گرفته است. در هیچ یک از بررسی ها، محوطه ای از دوران پیش از عصر آهن گزارش نشده بود. در عین حال یافته های این بررسی ها مورد مطالعه و تحلیل قرار نگرفته اند، تا بتوان تاثیر عوامل محیطی را در پراکنش محوطه ها و همچنین تغییر الگوهای استقرار در طی ادوار مختلف و نیز تغییر در فراوانی محوطه ها در طی ادوار گوناگون را شناسایی کرد. بررسی قسمت مرکزی کجور که در غرب استان مازندران به روش بررسی فشرده پیمایشی انجام شد،47 محوطه باستانی شناسایی و ثبت شد. این محوطه ها متعلق به دوران های مختلف پیش از تاریخی، تاریخی و اسلامی بوده اند. هدف از انجام این بررسی یافتن قدیمی ترین شواهد سکونت انسان در منطقه کجور و بررسی تاثیر عوامل جغرافیایی در مکان گزینی برای استقرار توسط مردمان دوران های گذشته ساکن در این دشت میانکوهی بوده است. یافته ها نشان از وجود استقرار در منطقه، از دوران نوسنگی و مس و سنگی است اگرچه شواهدی مورد شک از پارینه سنگی میانی نیز یافت شده است. در طی این مطالعات حداقل 2 محوطه با آثار احتمالی نوسنگی، 2 محوطه از دوره مس و سنگی، 2 محوطه با آثار عصر مفرغ، 8 محوطه از عصر آهن یافت شد که آثار پیش از عصر آهن آن برای نخستین بار از منطقه یافت شد و با توجه به شناخت اندک و نبود محوطه های از این دوران (به استثناء تپه کلار و غار راشک) در غرب مازندران دارای اهمیت بالا برای انجام مطالعات در آینده است. با مطالعه پراکنش محوطه ها با استفاده از نرم افزار GIS نشان داده شد که دسترسی به منابع آب و زمین های مناسب برای انجام فعالیت های کشاورزی و همچنین شیب زمین عامل اصلی در مکان گزینی در منطقه بوده است.