بررسی گزاره «لا تجتمع امتی علی الضلاله» و جایگاه آن در اصل امامت

مقوله امامت، افزون بر کشاکش های عینی، خاستگاه تضارب انگاره ها در تطبیق آموزه های اسلامی بر مصادیقی خاص نیز شده است. در این میان، استناد به واژگانی شکل یافته در بستر این تحولات، زمینه مشروعیت بخشی به یک نگاه را مطالبه کرده است. دعوی متزلزل اجماع اهل مدینه بر خلافت فردی خاص، نیازمند مبنایی شرعی بر حجیت بود که از مهم ترین ادله اثبات این انگاره، متن «لا تجتمع امتی علی الضلاله» دانسته شد. نقل معروف دیگر، یعنی «لا تجتمع امتی علی الخطا» در هیچ یک از مجامع و منابع کهن حدیثی سنی و شیعه مشاهده نمی شود. هدف اصلی نگاشته حاضر، که با روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته، بررسی سندی و تبیین چیستی دلالت این دسته از متون است. برآیند این واکاوی بیانگر ضعف سندی تمام نقل های این خبر در منابع عامه و خاصه است. جبران ضعف سندی با راهکار تواتر معنوی، افزون بر دور بودن، مخالف با کمیت روایات متضمن حجیت اجماع است. افزون بر کندوکاو در سند، به لحاظ دلالت به نقد متن محور با دو ملاک ادله عقلی و ادله نقلی پرداخته شده است. احتمال خوانش های سازگار با متن، تاویل آن را به تفسیری مخالف با عقل و نقل ناسازگار می سازد. برآیند بررسی اشکال های سندی و دلالی، اصل جایگاه معصوم در عدم اجماع بر گمراهی در صورت اتفاق تمامی امت را اثبات و نقطه ثقل شکل نیافتن ضلالت را، حضور معصوم می نمایاند.