ساخت و اعتباریابی پرسشنامه تفکر سیستمی فردی دانشجویان

درک پیچیدگی و برخورداری از تفکر سیستمی بر پویاسازی یادگیری و کسب توانمندی جهت درک لحظه ای، درک روابط و تعاملات بین پدیده ها، توانمندی سازگاری با تفکرات و اندیشه های گوناگون و حتی مخالف تاکید دارد. برخورداری از تفکر سیستمی یک فلسفه شخصی به افراد می دهد تا خود را با دنیای پیچیده ای که در آن زندگی می کنند سازگار کنند؛ و به افراد کمک می کند تا با تیزی فکر و اندیشه با مسائل روبرو شوند. کسب مهارت های تفکر سیستمی در دانشگاه ها می تواند پایه های رشد تفکر سیستمی و توانمندی درک پیچیدگی های جامعه کنونی را در افراد فراهم سازد.لذا شکل سازی فرهنگ دانشگاهی در جهت درک پیچیدگی و اجرای برنامه های درسی که به واسطه آن یادگیرندگان توان درک روابط حوزه های گوناگون علمی را به دست آورند و به توانمندی درک روابط پیچیده بین پدیده های گوناگون دست یابند، امری اجتناب ناپذیر در دانشگاه های امروزی است. در این راستا یکی از فعالیت های مهم سنجش تفکر سیستمی است که هدف پژوهش حاضر ساخت و اعتباریابی پرسشنامه تفکر سیستمی فردی (IST) دانشجویان بود. این پژوهش توصیفی و از نوع آزمون سازی است. جامعه آماری تمامی دانشجویان کارشناسی دانشگاه شهید چمران مشغول به تحصیل در نیمسال دوم تحصیلی 95-1394 بود. روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای که 450 نفر از دانشجویان مشارکت داشتند. در فرایند طراحی پرسشنامه ابتدا با بررسی متون علمی و مصاحبه با خبرگان مولفه های اصلی تفکر سیستمی فردی گزینش شد و در گروه سه نفره از متخصصان 158 سوال طراحی گردید که طی مراحل متعدد بررسی و تحلیل، پرسشنامه اولیه با 54 سوال تدوین شد. در تحلیل داده ها از تحلیل عامل اکتشافی، تحلیل عامل تاییدی، روایی ملاکی همزمان و همسانی درونیاستفاده شد.  مقدار KMO، مقدار شاخص بارتلت، کفایت حجم نمونه و قابلیت آیتم ها را برای دسته بندی در عامل ها را نشان داد. با اجرای تحلیل عامل اکتشافی به روش تحلیل مولفه های اصلی و چرخش واریمکس، پنج عامل «شناسایی و درک روابط متقابل»، «ارزیابی و تصمیم سازی»، «آینده نگری»، «درک و شناسایی بازخورد» و «مدل سازی و استفاده از آن» در 30 سوال استخراج شد. با اجرای تحلیل عامل تاییدی به روش حداکثر درست نمایی، سهم هر عامل در اندازه گیری متغیر مکنون مربوطه معنی دار بود. نیکویی برازش مدل اندازه گیری در 5 عامل ذکرشده با شاخص های GFI، AGFI،CFI، IFI، RMSEA مطلوب بود که بدین ترتیب روایی سازه پرسشنامه «تفکر سیستمی فردی» تایید شد. ضریب آلفای کرونباخ در کل مقیاس 0/90 و در خرده مقیاس ها بین 0/67 تا 0/76 بود که حاکی از همسانی درونی پرسشنامه بود. فرض مشابه بودن میانگین های جامعه در متغیر وابسته برای دانشجویان دختر و پسر تایید شد. یافته ها نشان داد پرسشنامه تفکر سیستمی فردی از لحاظ روان سنجی برای سنجش ابعاد چندگانه تفکر سیستمی دانشجویان در موقعیت های دانشگاهی مناسب و قابل اطمینان است؛ و می تواند به عنوان ابزاری برای سنجش و شناخت وضعیت دانشجویان از حیث برخورداری از تفکر سیستمی فردی مورد استفاده قرار گیرد. همسو با پژوهش های متعدد انجام شده در حوزه تفکر سیستمی، پنج بعد شناسایی شده در این پژوهش از ابعاد اصلی و مهم تفکر سیستمی فردی است. تفکر سیستمی فردی دانشجویان به توانایی درک روابط غیرخطی و متقابل عوامل متعدد محیطی- اجتماعی، ارزیابی و تصمیم سازی های بهنگام و داشتن رفتارهای پویا در دانشجویان اشاره دارد. لذا با لحاظ به نتایج این پژوهش و پژوهش های دیگر و روند روبه رشد توجه به تفکر سیستمی فردی در نظام های آموزشی و ضرورت آن در جامعه کنونی، برنامه ریزان آموزشی و درسی نظام های آموزش دانشگاهی باید آموزش تفکر سیستمی به دانشجویان را در اولویت برنامه های خود قرار دهند. لذا توصیه می شود روش های آموزش و تقویت مهارت های تفکر سیستمی به مدرسان آموزش داده شود و فرصت های اجرای برنامه های درسی توسعه دهنده تفکر سیستمی فردی برای مدرسان فراهم گردد؛ مدرسان نیز برنامه های آموزشی کلاسی را در راستای توسعه توانمندی تفکر سیستمی فردی دانشجویان طراحی و اجرا کنند و دانشجویان را به این توانمندی مجهز سازند.