مقایسه ی بعد فراکتال و ویژگی های ژئومورفولوژیک در مدیریت حوزه آبخیز عقدا

هندسه فراکتال، زبان ریاضی است که می تواند به صورت ابزاری کمی برای بررسی ژئومورفولوژی حوضه ی آبخیز و مدل سازی بسیاری از پدیده های پیچیده ی طبیعی استفاده شود. در حقیقت پدیده های ژئوفیزیکی مانند حوضه های آبخیز، پدیده هایی فراکتالی هستند که الگوی فراکتالی در رفتارهای آنها قابل بررسی است. شناخت عوامل ژئومورفومولوژیکی و عملکرد آنها، اهمیت بالایی در مدیریت حوضه دارد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل رفتار فراکتالی حوضه آبخیز عقدا، از طریق محاسبه ی ابعاد فراکتال شکل حوضه و شبکه زهکشی و مقایسه ی نتایج به دست آمده با 18 ویژگی ژئومورفولوژیک حوضه ی مورد مطالعه انجام شده است. نتایج نشان داد که در بین زیرحوضه های مستقل، زیرحوضه ی T8 با بعد فراکتال 1/47 و در میان زیرحوضه های تجمعی، زیرحوضه ی To3 با بعد فراکتال 1/6 دارای بیشترین بعد فراکتال شبکه زهکشی هستند و بیشترین بعد فراکتال شکل حوضه را نیز به ترتیب با مقادیر 1/05 و 1/08 به خود اختصاص می دهند. نتایج حاصل از این بررسی، روابط معنی داری بین ابعاد فراکتال شکل حوضه و شبکه زهکشی با ویژگی های ژئومورفولوژیک نشان می دهد. بالاترین ضریب همبستگی متعلق به روابط رگرسیونی بین مجموع طول آبراهه 0/98، مساحت 0/97 و مساحت فرسایش پذیر حوضه 0/95 با بعد فراکتال شبکه زهکشی است و بعد فراکتال شکل حوضه نیز بالاترین همبستگی را با تعداد آبراهه 0/82، مجموع طول آبراهه 0/78 و مساحت 7/0 نشان می دهد (در سطح 0/99). در ادامه با بررسی ویژگی های ژئومورفولوژیک و مقایسه ی آن با بعد فرکتال شکل حوضه و شبکه زهکشی منطقه، وضعیت فرسایشی منطقه ی مورد مطالعه مشخص شد. با توجه به نتایج مشخص شد که واحدهای مستقل مربوط به واحدهای T8، T1 و T6 و در واحد ترکیبی، TO3 دارای بیشترین فرسایش پذیری هستند. این نتایج می تواند در برنامه های کنترل رسوب و آبخیزداری استفاده شود و راهکارهای لازم را برای مدیریت منطقه ارائه دهد. در واقع، پژوهش حاضر نشان داد که تحلیل ابعاد فراکتال می تواند به بررسی سریع و دقیقی از ویژگی های ژئومورفولوژیکی حوضه و شبکه زهکشی منجر شود.