ارزیابی پایداری زیست محیطی کشاورزی در استان آذربایجان شرقی

محیط زیست بستر فعالیت های کشاورزی است و منابع طبیعی نهاده های تولید آن می باشند، بنابراین با توجه به ارتباط وسیع کشاورزی با منابع طبیعی و محیط زیست به نظر می رسد که پایداری کشاورزی نقش مهمی در حفاظت از سرمایه های طبیعی و محیط زیست داشته باشد. با توجه به اهمیت این موضوع در توسعه پایدار، این تحقیق به ارزیابی پایداری زیست محیطی کشاورزی شهرستان های استان آذربایجان شرقی با استفاده از تحلیل سلسله مراتب گروهی (AHP) می پردازد. وزن شاخص ها از طریق نظرسنجی از گروه کارشناسان تعیین شد و سایر اطلاعات لازم از منابع ثانویه نظیر سازمان جهاد کشاورزی، سازمان آب منطقه ای و سالنامه های آماری استان آذربایجان شرقی در سال 1394 جمع آوری گردید. نتایج مطالعه نشان داد شاخص های درصد مصرف آب غیرکشاورزی، سیستم های کارآمد آبیاری و سطح تراز آب زیرزمینی، به ترتیب با وزن نسبی 0/129، 0/116 و 0/094، از دیدگاه گروه کارشناسان عوامل مهمی هستند که بر میزان پایداری تاثیر می گذارند. رتبه بندی میزان پایداری نشان داد شهرستان هایی که در شمال و شمال شرقی استان واقع شده اند دارای پایداری زیست محیطی بیشتری هستند، اما شهرستان هایی که در گوشه جنوب غربی استان و در حاشیه دریاچه ارومیه قرار دارند، دارای پایداری زیست محیطی کمتری می باشند. همچنین نتایج این مطالعه نقاط ضعف شهرستان های مختلف استان را در دستیابی به پایداری زیست محیطی کشاورزی آشکار کرد. با توجه به نتایج حاصله پیشنهاد می شود با گسترش سیستم های آبیاری تحت فشار، اصلاح انهار و سیستم های سنتی انتقال آب در مزارع، مقابله با حفر چاه های غیرمجاز و تغییر الگوی کشت متناسب با شرایط تغییر اقلیم به کاهش مصرف آب کشاورزی و تقویت منابع آبی زیرزمینی استان کمک نمود.