ضابطه و حکم «اجتماع عرضی اسباب»

هرگاه چند عامل، خسارتی را ایجاد کنند، مسئله تعیین ضامن و تقسیم مسئولیت بین عوامل بروز می‌کند که در فروض مختلف قابل تصور است. فقها و حقوقدانان جهت تفکیک مباحث، اصطلاحات خاصی را جعل کرده‌اند و به تعریف آنها پرداخته‌اند که به دسته‌بندی مطالب کمک کرده است. از میان اصطلاحات مورد اشاره «سبب» جایگاه ویژه‌ای دارد. هرگاه چند «سبب» خسارت واحدی را به وجود آورند، اجتماع اسباب واقع می‌شود. فقها و حقوقدانان، اجتماع اسباب را در دو فرض مورد بررسی قرار داده‌اند که عبارت‌اند از اجتماع طولی اسباب و اجتماع عرضی اسباب. در این تقسیم‌بندی، نویسندگان معیار طولی و عرضی بودن اجتماع اسباب را مشخص ننموده و صرفا به مصادیق و حکم آن اشاره کرده‌اند. از استقرای مصادیق اجتماع عرضی اسباب در متون فقهی و حقوقی، به نظر می‌رسد می‌توان دو معیار همزمانی در ایجاد عامل تلف و تجزیه‌ناپذیر بودن عامل ایجاد تلف را به عنوان ضابطه عرضی بودن اجتماع اسباب دانست و سایر مصادیق را از نوع اجتماع طولی اسباب محسوب نمود.