تحلیل کمی و مورفولوژیکی نیمرخ طولی رودخانه‏ های البرز شمالی در استان مازندران

نیمرخ طولی رود یکی از مولفه ‏های اساسی سیستم رودخانه‏ای است. در این تحقیق نیمرخ طولی 15 رودخانه در البرز شمالی، که بخشی از حوضه آبریز دریای خزر هستند، بررسی شده‏اند. نخست، با استفاده از مدل ارتفاعی رقومی، با قدرت تفکیک 12.5 متر شبکه‏ های رودخانه‏ ای شناسایی و نیمرخ طولی آن‏ها ترسیم شد. شکل نیمرخ طولی رود با شاخص تقعر (CI) و شاخص SLK اندازه‏گیری شد. سپس، شاخص گرادیان طولی رود (SL) برای هر قطعه از نیمرخ طولی محاسبه شد و با استفاده از نقشه‏ های سنگ ‏شناسی و گسل‏ها تفسیر شد. نتایج نشان می‏دهد که شکل نیمرخ طولی رودخانه‏ های البرز شمالی در دره‏ های عرضی به‏ صورت مقعر با چندین شکستگی است که بیانگر غلبه فرسایش در بلندمدت است. در دره ‏های طولی البرز شمالی، نیمرخ طولی رودخانه ‏ها به‏ صورت محدب است که ناشی از ساختار چین‏خوردگی و بالاآمدگی سنگ‏هاست. بررسی شاخص SL نشان می‏دهد که عامل سنگ ‏شناسی و گسل‏ها به‏ ترتیب 53 و 45 درصد در ایجاد شکستگی در نیمرخ طولی این رودها نقش داشته ‏اند. از مجموع 98 خط گسلی، که به‏صورت عرضی رودخانه ‏ها را قطع کرده ‏اند، فقط بیست‏ درصد آن‏ها موجب شکستگی در نیمرخ طولی رود شده ‏اند. اثر گسل در نیمرخ طولی رودخانه‏ های غرب و شرق استان مازندران به ‏ترتیب 70 و 30درصد بوده است.