تحلیل مضمون عهدنامه امیرالمومنین علی(ع) با مالک اشتر

نامه 53 نهج البلاغه، عهدنامه ای از جانب امیرمومنان علی(ع) به والی مصر، مشهورترین سند شرح وظایف حاکمان و مدیران اسلامی است. در اهمیت این سند همین بس که طراحی ساختار و چینش محتوایش، نه به ابتکار سیدرضی که توسط خود امام صورت گرفته است. سیاست نامه ای که از یک سو شیوه ها و ابزارهای حفظ مشروعیت و اقتدار سیاسی عهده داران اداره امور جامعه را تبیین و از سوی دیگر عوامل تضعیف و اضمحلال حکومت را بازگو می نماید و ترسیم کننده اهداف، وظایف، شعارها و مبانی فکری حکومت اسلامی است. پژوهش حاضر، تحقیقی نظری از نوع توصیفی-اکتشافی است که به بررسی مضامین عهدنامه با روش تحلیل مضمون پرداخته است. در استخراج و کدگذاری مضامین و کشف روابط آن ها از نرم افزار MAXQDA استفاده شده است. استنباط روابط بینامضامینی، الگوی حکومتی-تربیتی امیرمومنان(ع) را دارای سه بعد رابطه حاکم با خدا، مردم و کارگزاران نشان می دهد. این سیاست نامه علوی، وظایف حاکم را حول این سه مقوله بیان می دارد. تدابیر و راهکارهای تحقق این بایسته ها محورهای متعددی دارند. مقوله نخست به ضرورت خودسازی در قالب 13 محور نظیر ارتباط حاکم با خدا، پیروی از قرآن و سنت و مشورت صحیح می پردازد. مقوله دوم به مقبولیت مردمی و کارآمدی حاکم در قالب 9 محور نظیر مدارا با مردم، جلب حسن ظن و ادای حقوق شان اشاره دارد و مقوله سوم به تعامل حاکم با کارگزاران در قالب 5 محور می پردازد.