تدوین و اعتباریابی برنامه آموزش شناخت اجتماعی و تعیین اثربخشی آن بر نشانه های نافرمانی مقابله ای در کودکان 7 تا 9 سال

اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) از شایع ترین اختلال های برون نمود دوران کودکی و از رایج ترین اختلال های روانپزشکی در بین مراجعان به مراکز درمانی روان شناسی و روانپزشکی است. پژوهش حاضر با هدف تدوین و اعتباریابی برنامه آموزش شناخت اجتماعی و تعیین اثربخشی آن بر نشانه های نافرمانی مقابله ای انجام شد.

مواد و روش ها:

پژوهش حاضر طی دو مرحله انجام شد. در مرحله اول پس از مرور ادبیات و نظریه های درمانی و مفاهیم موجود در حوزه شناخت اجتماعی، برنامه آموزشی تدوین شد. سپس 10 نفر از متخصصان روان شناسی بالینی و کودک، روایی محتوایی برنامه آموزشی را تعیین کردند. در مرحله دوم، از روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری همراه با گروه کنترل استفاده شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر 7 تا 9 سال در مدارس شهر تهران در سال تحصیلی 98-1397 بودند که با نمونه گیری دو مرحله ای ارزیابی شدند. در مرحله اول بر اساس نمونه گیری در دسترس غربالگری انجام شد. در مرحله دوم از بین افراد واجد نشانگان نافرمانی مقابله ای، بر اساس روش تصادفی ساده 30 کودک با دارا بودن ملاک های ورود و خروج پژوهش انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. برنامه آموزش شناخت اجتماعی طی 10 جلسه برای گروه آزمایش اجرا شد، و پس از گذشت یک ماه، مجددا از گروه آزمایش پیگیری به عمل آمد. به منظور جمع آوری داده ها از مقیاس درجه بندی اختلال نافرمانی مقابله ای هومرسون و همکاران استفاده شد.

یافته ها:

 نتایج نشان داد برنامه آموزشی شناخت اجتماعی اعتبار محتوایی قابل قبولی دارد. همچنین نتایج مداخله آموزشی نشان داد که آموزش شناخت اجتماعی به طور معنی داری نشانه های نافرمانی مقابله ای را در کودکان کاهش می دهد و در مرحله پیگیری این اثر به طور معنی داری ماندگار بوده است. 

نتیجه گیری:

 برنامه آموزش شناخت اجتماعی می تواند به عنوان برنامه ای روا و کارآمد برای کاهش نشانه های نافرمانی مقابله ای کودکان مورد توجه قرار گیرد.