تاثیر عوامل محیطی بر مقدار مواد موثره گیاه Nepeta asterotricha Rech.f با بهره گیری از روش تحلیل کاهشی

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر برخی عامل های محیطی بر مقدار مواد موثره گیاه دارویی پونه سای کرک ستاره ای -Nepeta asterotricha Rech.f- در هشت رویشگاه استان یزد انجام شد؛ و در پایان بهترین رویشگاه دارویی آن تعیین شد. به این منظور ویژگی های خاکی در سه تکرار از هر رویشگاه، شامل ازت، فسفر، پتاسیم، اسیدیته، شوری، بافت خاک اندازه گیری شدند. همچنین ویژگی های توپوگرافی شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت آن در رویشگاه ها اندازه گیری گردید. برای بررسی اسانس، نمونه های گیاهی در هشت منطقه با سه تکرار جمع آوری و پس از خشک کردن در شرایط آزمایشگاهی و سایه، اسانس گیری به مدت سه ساعت انجام گرفت. برای بررسی رابطه بین متغیرهای محیطی و مواد موثره از تحلیل کاهشی RDA استفاده شد. مقایسه میانگین ها با بهره گیری از آزمون توکی و سطح معنی داری 05/0 انجام شد. 31 ترکیب شیمیایی در مواد موثره شناسایی شد که 24 ترکیب در  رویشگاه های مختلف با هم اختلاف داشتند. نتایج نشان داد که مواد موثره موجود در گونه مورد بررسی، از جمله α-Thujene،α-Terpinene، p-Cymene، (Z)-β-Ocimene، γ-Terpinene، terpinen-4-ol، cis-Sabinene hydrate،α-Terpinolene، 4aβ,7α,7aα-nepetalactone و 4aα,7α,7aβ-nepetalactone در دو مرحله رشد رویشی و گلدهی، و هشت رویشگاه، اختلاف معنی داری در سطح 95 درصد داشتند. در مرحله رویشی مواد موثره 1,8-Cineole، cis-Sabinene hydrate، trans-Caryophyllene و Limonene و در مرحله گلدهی، مواد موثره Rose furan epoxide ، 4 aβ,7α,7aα-nepetalactone، α-Pinene، cis-Linalool oxide، α-Terpinolene دارای بیشترین مقدار بودند. در بین متغیرهای محیطی نیز هدایت الکتریکی، پتاسیم، شن و ارتفاع تاثیر بیشتری در مرحله گلدهی داشتند. از آنجایی که رویشگاه های ده بالا و تقی آباد دارای شرایط بهتری از نظر این متغیرها بود و مقدار مواد موثره اسانس گیاه مورد بررسی در آن ها بیشتر بود، بنابراین پیشنهاد می شود از پایه های گیاهی این مناطق برای احیاء مناطقی با شرایط محیطی مشابه استفاده شود. همچنین این رویشگاه ها به عنوان رویشگاه های بهینه این گونه در استان یزد تعیین شدند.