بررسی تحلیلی مفاهیم و اندیشه های غربی تاثیرگذار بر نظریه تکوین عقل عربی عابد الجابری

نظریه تکوین عقل عربی به دلیل نگاه انتقادی آن، بارها از سوی پژوهشگران مختلف عربی و اسلامی و از زاویه های گوناگون مورد ارزیابی قرار گرفته است. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و انتقادی تلاش شده است به مفاهیم و اندیشه های غربی که در طراحی این نظریه به کارگرفته شده، پرداخته شود. این مفاهیم عبارتند از: تفکیک عقل به دو قسم «عقل برسازنده یا کنشگر»[1] و «عقل برساخته یا متعارف» [2] از آندره لالاند، انگاره مثلث گاسدورف که مبتنی است بر رابطه میان انسان، خدا و طبیعت، «ساختار ناخودآگاه» استروس، «ناخودآگاه معرفتی» پیاژه و «اپیستمه»، «تحلیل ساختاری» و «تحلیل تاریخی» فوکو. یافته های تحقیق نشان می دهد که علی رغم انسجام ساختاری نظریه، جابری مفاهیم فوق را از زمینه ی اصلی آن جدا و در زمینه کاملا متفاوت به کارگرفته است. ضمن اینکه راهبرد روش شناختی نظریه به منظور ساختاری دیدن فرهنگ عربی نیز با اشکال مواجه است، زیرا با فرض اختلافاتی که جابری ترسیم می کند، امکان ساختاری دیدن آن به مثابه یک کل واحد منتفی می گردد.