پهنه بندی و تحلیل مکانی برخی خصوصیات خاک در اراضی دانشگاه زنجان

تخمین روند تغییرپذیری مکانی ویژگی های مختلف خاک، راهکاری سودمند برای دست یابی به مدیریت خاص مکانی کارا و هدفمند این جزء حیاتی اکوسیستم است. در این پژوهش، به منظور بررسی تغییرات مکانی ویژگی های خاک، 48 نمونه خاک از عمق صفر تا 25 سانتی متری به روش شبکه بندی منظم با فواصل 250 متری در اراضی دانشگاه زنجان جمع آوری شد. ویژگی های مختلف خاک نظیر وزن مخصوص ظاهری، مقدار آب قابل دسترسقابل دسترس، هدایت هیدرولیکی اشباع، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، درصد رس، درصد شن، کربن آلی و کربنات کلسیم معادل اندازه گیری شد. پس از تشریح ساختار مکانی متغیرهای مختلف، مقادیر آن ها با استفاده از تخمین گر کریجینگ معمولی برآورد شد و نقشه های پیوسته مکانی فراهم گردید. نتایج پژوهش گویای آن بود که بیش ترین ضریب تغییرات به ویژگی هدایت هیدرولیکی اشباع (28/43 درصد) و کم ترین آن به جرم مخصوص ظاهری (53/5 درصد) تعلق داشت. برای متغیرهای درصد کربن آلی و کربنات کلسیم معادل، مدل کروی و برای سایر متغیرها، مدل نمایی مناسب ترین برازش را بر الگوی تغییرات مکانی داشتند. کلاس هم بستگی مکانی برای ویژگی هدایت هیدرولیکی اشباع خاک، متوسط و برای سایر ویژگی های مورد مطالعه، قوی بود. بررسی نقشه‎های پهنه بندی حاکی از آن بود که با افزایش درصد رس از جنوب به شمال منطقه، مقادیر هدایت هیدرولیکی اشباع خاک کاهش و مقادیر آب قابل دسترس در خاک افزایش می یابند. این نتیجه گویای آن است که با توجه به جوان بودن خاک ها و عدم تکامل ساختمان در آن ها، اغلب ویژگی های فیزیکی خاک تحت تاثیر بافت خاک هستند. هم چنین مشاهده شد که اختصاص یافتن اراضی واقع در بخش های جنوبی منطقه به کشت گیاهان زراعی و بخش های شمالی به باغ سیب، موجب افزایش درصد کربن آلی به بیش تر از یک درصد شده است که به نوبه خود، باعث افزایش قابل ملاحظه میانگین وزنی قطر خاکدانه ها در این مناطق شده است.