طراحی الگوی دانشگاه کارآفرین براساس نظریه داده بنیاد (مطالعه موردی: واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی غرب ایران)

 هدف از این پژوهش طراحی الگوی دانشگاه کارآفرین برای دانشگاه های آزاد اسلامی غرب ایران بود. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل داده بنیاد انجام گرفت.

مواد و روش ها: 

جامعه آماری، دانشگاه های آزاد اسلامی غرب کشور بود. تعداد مشارکت کنندگان دوازده نفر از متخصصان دانشگاه کارآفرین بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده های مورد نیاز به روش مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شدند. روایی سوالات با استفاده از نظرات متخصصان حوزه دانشگاه کارآفرین به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها براساس رهیافت نظام مند نظریه داده بنیاد در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. اعتبار یافته ها به کمک روش های تطبیق اعضاء و بررسی همکار به دست آمد. نتایج نشان دهنده بیست و یک مقوله شامل منابع انسانی، پایه های اقتصادی، سیاست های سازمانی، ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی، آموزش و پژوهش کارآفرینانه، استراتژی دانشگاه، نگرش سازمانی کارآفرینانه، جو سازمانی کارآفرینانه، ریسک پذیری، تغییر ماهیت آموزش عالی، اعتبار و جایگاه دانشگاه، تهیه سند کارآفرینی، بهبود محیط کسب و کار، ارتباط دانشگاه با جامعه، مواضع قانونی، اکوسیستم های کارآفرینی، سیاسی کاری، بین المللی شدن دانشگاه، رضایت ذی نفعان و تجاری سازی دانشگاه بود که در شش طبقه اصلی شامل شرایط علی، پدیده محوری، عوامل زمینه ای، شرایط مداخله گر، راهبردها و پیامدها در قالب مدل پارادایمی قرار گرفت.

بحث و نتیجه گیری: 

نتایج کدگذاری مصاحبه ها و تجزیه و تحلیل یافته های بخش کیفی نشان داد که دو مولفه منابع انسانی شایسته و پایه های اقتصادی از شرایط علی و به وجود آورنده دانشگاه کارآفرین هستند. سیاست های سازمانی کارآفرینانه ازجمله اصلاح سیاست های بالادستی و قوانین وزارت علوم؛ ساختار سازمانی کارآفرینانه، فرهنگ سازمانی کارآفرینانه و اجرای سیاست های آموزشی و پژوهشی مشتری گرا و کارآفرینانه مهم ترین ویژگی ها و مولفه های دانشگاه کارآفرین بودند. هم چنین شرایط زمینه ای که بر مولفه های دانشگاه کارآفرین تاثیر می گذارد عبارت اند از استراتژی دانشگاه، جو سازمانی کارآفرینانه، نگرش کارآفرینانه، ریسک پذیری، تغییر ماهیت آموزش عالی و انتظار جامعه، دولت و صنعت از دانشگاه برای رفع نیازهای شان، که آموزش عالی را متحول نموده و سبب شده تا دانشگاه ها به سمت کارآفرین شدن و پاسخگویی به خواسته های مشتریان شان هدایت شوند. ششمین عامل زمینه ساز دانشگاه کارآفرین، خوش نامی دانشگاه است؛ که بر ذی نفعان و مشتریان تاثیر گذاشته و آن ها را به سرمایه گذاری در دانشگاه و مشارکت با آن ترغیب می کند. عوامل مداخله گر که می توانند سرعت بخش یا مانع تبدیل یک دانشگاه سنتی به دانشگاه کارآفرین شوند و تا حدودی در کنترل دانشگاه نیستند؛ عبارت بودند از مواضع قانونی و حقوقی، اکوسیستم های کارآفرینی اعم از اکوسیستم های در اختیار دانشگاه و اکوسیستم های خارج از اختیار دانشگاه، سیاسی گری و انواع لابی ها که در بیشتر امور زندگی ما دخالت داشته و دانشگاه ها نیز مشمول این مهم هستند. یکی از راهبردهای دستیابی به دانشگاه کارآفرین وجود و اجرای چشم انداز و سند کارآفرینی دانشگاه است که به منزله کانال عبور و چراغ راه است. بهبود محیط کسب و کار و ارتباط دانشگاه با جامعه اطراف خود ازجمله کارآفرینان و ارتباط با دانشگاه های کارآفرین جهان و منطقه و الگوگیری از آن ها یکی دیگر از راهبردهای اثرگذار در ایجاد دانشگاه کارآفرین است. در نهایت بین المللی شدن دانشگاه، رضایت ذی نفعان و تجاری سازی دانش در قالب شرکت های دانش بنیان، پارک های علم و فناوری، ایجاد کسب و کارهای زایشی از پیامدهای دانشگاه کارآفرین بودند. بر این اساس پیشنهاد می شود: وزارت علوم افرادی را به مدیریت دانشگاه ها منصوب کند که کارآفرین باشند یا به سیاست های کارآفرینی دولت و دانشگاه ها پایبند باشند. کارآفرینی در ارزشیابی و ارتقای علمی و اداری اساتید نقش داشته باشد. دانشگاه ها از طریق مراکز رشد، پارک های علم و دفاتر ارتباط با صنعت ارتباط بیشتری با بخش صنعت داشته باشند.