مطالعه سفال دوره مس سنگ شهرستان هرسین ، استان کرمانشاه

شهرستان هرسین در جنوب شرقی استان کرمانشاه قرار دارد، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و شرایط مناسب زیست محیطی، همواره از مکان های مستعد استقرار جوامع انسانی بوده است. این شهرستان با دو بخش هرسین و بیستون، دارای مساحتی حدود 1010 کیلومترمربع است که با مرکز استان 45 کیلومتر فاصله دارد. در منطقه علاوه بر دره های میان کوهی، دشت چمچمال و دشت مرتفع هرسین در بین کوه هایی نسبتا بلند با خاکی حاصلخیز، آب و هوایی مناسب و وفور منابع آبی قرار گرفته است که کاملا مساعد برای فعالیت های کشاورزی بوده است. طی بررسی هایی که در سال های 1381 و 1388 توسط مترجم و چهری انجام گرفت، در این منطقه، شناسایی 221 محوطه باستانی بوده شناسایی شده و در مجموع 43 محوطه استقراری از دوران مس سنگ بر اساس یافته های سطحی شناسایی شد که نشان از اهمیت بالای منطقه در دوره مذکور دارد.. بر اساس یافته های سطحی در مجموع 43 محوطه استقراری متعلق به عصر مس سنگ است. مطالعات باستان شناسی انجام گرفته وفور و تنوع سفال های شاخص در محوطه های مس سنگی شهرستان هرسین نشان می دهد که دشت ها و دره های میان کوهی شهرستان هرسین را می توان یکی از مسیرهای گستردگی سنت سفالی مس سنگ از شمال به سمت مناطق جنوبی تر لرستان دانست. لذا در این مقاله سعی بر آن است تا بر اساس یافته های سفالی، پرسش ها و فرضیات زیر را مورد بررسی قرار داد.- داده های حاصل از بررسی میدانی منطقه معرف چه نوع الگوی ارتباطی در دوران مس سنگ هستند؟کدام یک از فرهنگ های رایج زاگرس در دوران مس سنگ(قدیم، میانه، جدید) در منطقه موردمطالعه گسترش داشته اند؟داده های فرهنگی حاصل از بررسی های میدانی منطقه، نشان دهنده ارتباط فرهنگی منطقه ای با نواحی کنگاور (گودین و سه گابی) و ماهیدشت (جی) و فرا منطقه ای با آذربایجان (دالما) و سرزمین بین النهرین (عبید) است. به مانند دیگر نواحی زاگرس مرکزی در منطقه موردمطالعه در دوره مس سنگ قدیم، فرهنگ گودین XI، در دوره مس سنگ میانی، فرهنگ های گودین X، IX و در دوره مس سنگ متاخر، فرهنگ های گودین VIII، VII و VI رواج داشته اند. هرچند که حضور سفال های شاخص مس سنگی ماهیدشت در این منطقه بیانگر حضور فرهنگ های سفالی مناطق غربی تر نیز هست. در این مقاله به گونه شناسی و تحلیل سفال های منطقه هرسین پرداخته می شود که علاوه بر ویژگی های بومی و محلی، دارای شباهت هایی با سفال منطقه کنگاور ، ماهیدشت ، آذربایجان و بین النهرین است. از جمله سفال های شاخص به دست آمده می توان به سفال های نوع حلفی، دالما، سه گابی، سفال با نقش سیاه بر زمینه ی نخودی و سفال با پوشش قرمز اشاره نمود. نقش مایه های غالب بر روی سفال های منقوش هندسی می-باشد.