مطالعه صفات زراعی و گیاه شناسی با استفاده از روش های آماری چندمتغیره در ژنوتیپ های سویا (Glycine max L.)

سویا (Glycine max L.) یکی از گیاهان روغنی مهم در دنیا است که سهم عمده ای در تامین روغن و پروتئین خوراکی انسان و دام دارد. این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم داخلی سویا در سال 1392 در کرج انجام گردید. بدین منظور زمین آزمایشی با انجام عملیات معمول زراعی آماده و 354 ژنوتیپ ها به هفت گروه شامل چهار گروه 51 تایی و سه گروه 50 تایی تقسیم و ژنوتیپ های هر گروه در دو ردیف سه متری با دو تکرار کشت گردید. در طول فصل رشد و زمان برداشت ژنوتیپ ها از نظر خصوصیات زراعی، مرفولوژیکی و فنولوژیکی ارزیابی شدند. تجزیه واریانس براساس طرح آشیانه ای نشان داد که بین گروه های ژنوتیپی از حیث کلیه صفات مورد بررسی و بین ژنوتیپ های داخل گروه از حیث صفات عملکردی، طول دوره پرشدن دانه و تعداد روز تا گلدهی اختلاف منعی دار وجود دارد. بیشترین تنوع تغییرات فنوتیپی برای صفات عادت رشدی (55 %)، عملکرد دانه (40 %)، بدست آمد. دامنه تغییرات صفات عملکرد دانه 7/25 - 1/2 گرم، طول دوره رشد 126 - 86 روز ، و وزن صد دانه 7/24 - 8/6 گرم بود. تجزیه کلاستر ژنوتیپ ها را در چهار کلاستر قرار داد که اغلب ژنوتیپ ها در کلاستر 1 دیررس و رشد نامحدود، در کلاستر 2 رشد محدود با دوره رشد متوسط، در کلاستر 3 پرمحصول و زودرس و در کلاستر 4 اغلب کم ارتفاع و کم محصول، رشد نیمه محدود بودند. الگوی پراکنش ژنوتیپ ها توسط نمودار دو مولفه صفات فنولوژیکی (PC1) و مولفه عملکردی (PC2) تطابق خوبی با نتایج تجزیه خوشه ای داشت.