بررسی راز و رمز تصویرگری حافظ با پرگار

هنرورزی های زبانی و معنایی حافظ نوعی رستاخیز شعری است که گاه سخنش را چنان رازآلود و پیچ در پیچ نمایانده که تفسیرها و تعلیقات فراوان بر شعرش به طور عام و برخی از بیت هایش به طور خاص صورت گرفته است. این رازآلودگی به دو سطح واژگانی و ترکیبی مربوط می شود. در رنگین کمان شعر حافظ ده بیت هست که خواجه لفظ پرگار را در آنها به کار گرفته است و در این مقاله از آنها به عنوان «بیت های پرگاری» حافظ یاد می شود. از مجموع بیت هایی که حافظ این وسیله ترسیمی هندسی را در آنها به کار گرفته است برخی ساده اند و پاره ای پیچیده. به زعم نگارندگان این مقاله، یکی از پیچیده ترین بیت های حافظ این بیت است: چو نقطه گفتمش اندر میان دایره آی به خنده گفت که ای حافظ این چه پرگاری بی شک شارحان و مفسران بی شماری در گره گشایی بیت های پیچیده حافظ سهیم بوده اند ولی بر اساس بررسی های انجام شده در باره بیت بالا یا شرحی ارایه نداده اند و یا «بر حسب فکر گمانی کرده اند»؛ که البته در تعبیر و توصیف و توجیه بیت قانع کننده نبوده است. از این روی این بیت را از جمله بیت های مجهول شعر حافظ می توان قلمداد کرد. مقاله حاضر تلاشی بوده است برای پرده برداری از هنرورزی ذهنی و زبانی حافظ در بیت های پرگاری، به ویژه ابهام زدایی و کشف معنی بیت بالا.